Historiani George Acropolites (1217-1282) ishte tutori i Perandorit Teodori II (1254-1258) dhe më vonë u bë rektor i Universitetit të Kostandinopojës. “Kronikat” e tij të Perandorisë Nikease, bazuar në një pjesë të mirë tek informacionet e dorës së parë dhe vëzhgimet personale, mbulojnë vitet 1203-1261
Perandori (Teodori II) u nis për në Lindje dhe unë mbeta në pjesën perëndimore të Perandorisë. Pasi u nisa nga Selaniku, mbërtia në Berrhoia (Veria). Emisarët e Papës po prisnin atje, dhe unë duhej t’i ktheja në shtëpi me urdhër të Perandorit. Qëndrova aty për një kohë të shkurtër për të përcjellë emisarët e Papës dhe për të mbaruar disa punë të tjera dhe më pas, duke lënë prapa atë qytet, u nisa për në Shqipëri. Duke kaluar përmes rajoneve të Serbisë, Kastorias dhe Achridas (Ohrit), unë mbërrita në Shqipëri dhe prej aty, shkova në Dyrrachion (Durrës) me fisnikët e atij rajoni.
Atje qëndrova për tetë ditë dhe më pas u nisa, pasi dhashë urdhërat e duhur dhe bëra të gjithë përgatitjet për udhëtimin, duke përfshirë urdhëra për vetë qytetin e Durrësit. U nisa nga Durrësi dhe, pasi kalova përmes Chounavias, kalova vargmalin e njohur si Kake Petra dhe mbërrita në Mate (Mat) dhe prej aty, në Debre (Dibër). Takova të gjithë zyrtarët që ishin rrugës: regjentë qytetesh, krerë të kampeve ushtarakë lokalë dhe zyrtarë të administratës së qeverisjes. Prej aty, mbërrita në Prilep përmes Kytzabisit. Udhëtimin nga Selaniku për në Prilep e bëra për tre muaj gjatë dimrit (Dhjetor 1256-Shkurt
1257). Ishte dhjetor kur u nisa nga Veria dhe fundi i shkurtit kur arrita në Prilep.
Me të mbërritur aty, më erdhën fjalë për një ngjarje shqetësuese, që është kjo: Konstantin Çabaroni, të cilit i ishte dhënë komanda supreme mbi Shqipërinë nga Perandori, ishte burgosur nga Despoti Michael, dhe kjo, për shkak të intrigave të Marias, motrës së gruas së tij, e cila ishte martuar me një farë Sphrantzes dhe që tani kish mbetur e ve. Me marifetet e saj femërore, ajo e kish tërhequr Çabaronin për hunde dhe e kish fituar me letra dashurie. Ai ishte shumë i prirur për gjëra të tilla, ndonëse ishte një ushtar i mirë. Tani kishte rënë në kurthin e asaj gruaje.
Tashmë, Michaeli kishte dezertuar haptas. Më erdhën fjalët për këtë kthesë dramatike të ngjarjeve teksa ndodhesha në Prilep. Tejet i shqetësuar, i dërgova letër Michael Lascarisit, duke i shpjeguar të gjithë situatën dhe
duke i thënë se rebeli po i afrohej Pelagonisë. I kërkova gjithashtu që të nxitonte atje vetë, kështu që të bashkonim forcat dhe të vendosnim për veprimet që do të kryenim. U takuam pra në Pelagoni, bashkë me Scuterius Xyleas, të cilin e konsideronim një ushtar të mirë në dispozicion të Bizantit.
Edhe Perandori Teodor kishte vlerësim të lartë për të, duke qenë se ai kishte shumë përvojë ushtarake. Ai e fitoi vlerësimin e perandorit jo vetëm si njeri, por edhe për shkak të mendimeve mbështetës që kishte për sundimin bizantin. Në takimin tonë vendosëm për këto gjëra: Michael Lascaris do të nisej nga Veria ku kishte ngritur kampin e tij, duke marrë me vete të gjithë ushtrinë e tij, si divizionet bizantine, ashtu edhe ata Scythiane (këtu ndoshta nënkupton divizionet sllave), të marshonte në Pelagoni dhe të përgatiste forcat e tij atje. Scuterius Xyleas do të mblidhte gjithashtu të gjithë kontigjentin e
ushtarëve të tij, që ishte edhe më i madh në numër, dhe do të takohej me Michael Lascaris. Më pas ata do të luftonin së bashku në rajonin e Pelagonias. Ky vend ishte i përshtatshëm jo vetëm për një betejë kundër Despotit Michael, por edhe për të luftuar kundër serbëve, që siç mësuam, i kishin premtuar mbështetje ushtarake Michaelit.
Kur të dy premtuan që do të zbatonin vendimet tona, i lashë dhe nxitova për në Ohër, me shpurën time, për të parë nëse do të isha në gjendje të rivendosja rregull në Shqipëri. Vendosa të dërgoj Isaac Nestongusin në Shqipëri, dhe i dhashë urdhërat e zakonshëm që ai të merrte komandën supreme. Isha i vetëdijshëm për faktin që mund t’i merrja këta vendime pa rrezikun më të vogël, pra që mund të zëvendësoja sipas dëshirës çdonjërin prej zyrtarëve të taksave, zyrtarëve të qeverisë, komandantëve ushtarakë apo autoriteteve vendase.
Më pas vendosa të nisem vetë për në Shqipëri, për të rivënë nën kontroll situatën në atë vend dhe për të parë se çfarë kishte arritur komandanti i ri. Pas largimit nga Shqipëria, mora me vete komandantin dhe të gjithë forcat, sepse populli i Shqipërisë kishte vepruar tashmë dhe kish nisur kryengritjen e vet. Ata të gjithë kishin dezertuar ndaj renegatit Michael. Duke qenë se pashë me sytë e mi që kudo kishte trazira, u largova nga Dibra, ku kisha kaluar më shumë ditë nga sa ishte e nevojshme dhe ku armiku na kishte rrethuar, dhe u futam e forcë në Ohër bashkë me shpurën time. Në Ohër lashë komandantin që të ruante Kështjellën dhe duke marshuar përmes Prespës dhe një vendi të quajtur Siderokastron, arrita në Prilep. Atje pata përshtypjen se kisha mbërritur në një vend të sigurtë. /Nga: Georgii Acropolitae: Opera, Leipzig 1903 – Bota.al
