Nga Eric Posner & Emily Bazelon
Ndërsa Presidenti Trump ngeci nga kriza në krizë këtë javë, ai i kujtoi vendit një mësim që nuk kishte nevojë ta mësonte në të vërtetë: Aseti më i madh i presidentit është besimi. Pasi ta ketë humbur atë, ai nuk mund të qeverisë. Mospërfillja e vazhdueshme e z. Trump mund të ndryshojë jo vetëm rrjedhën e presidencës së tij, por edhe vetë zyrën ovale. Çfarëdo që të ndodhë me të, nuk është shumë shpejt të pyesësh veten se çfarë do të ndodhë me presidencën kur ai të ikë.
Për dekada me radhë, fuqia e degës ekzekutive ka qenë në rritje, një trend që Kongresi ka inkurajuar, si në mënyrë aktive ashtu edhe në heshtje. Dhe gjykatat, fuqia kontrolluese tjetër mbi ekzekutivin, shpesh kanë qenë të gatshme për t’i shtyrë prerogativat e presidentit.
Por fjalët dhe veprimet e Presidentit Trump po e rëndojnë marrëdhënien midis ekzekutivit dhe degëve të tjera të qeverisë në mënyra që në fund të fundit mund të pakësojnë fuqinë e zyrës së tij. Duke treguar se është i padenjë për besimin që një president zakonisht gëzon, Trump ka nxitur në thelb Kongresin, gjykatat dhe madje edhe burokracinë për të reaguar kundër tij.
Dhe këto institucione po përballën me atë.
Shkarkimi i James Comey si Drejtor i F.B.I.-së ilustron mënyrën se si fjalët e nxituara të presidentit e kanë futur atë në telashe tani, dhe duke hapur kështu rrugën për emërimin e javës së kaluar të një hetuesi të posaçëm nga Departamenti i Drejtësisë për të hetuar lidhjet e mundshme midis fushatës së zotit Trump dhe ndërhyrjes ruse në zgjedhje.
Për një president, kjo është shumë më tepër se përkufizimi i shtënies me armë vetës në këmbë. Konsideroni se, duke shpjeguar pse ai shkarkoi z. Comey, kreun e agjencisë që kryente hetimin kundër Rusisë, presidenti i tha Lester Holtit të NBC-së: “Dhe në fakt, kur vendosa ta bëja vetëm, thashë me vete, thashë, “Ju e dini, kjo gjë e Rusisë me Trump është një histori e sajuar”. “Nëse kjo nuk ishte mjaft e befasishme, presidenti gjithashtu raportohet se i tha z. Comey në një takim privat, “Unë shpresoj se ju mund ta lini këtë çështje të shkojë”, duke iu referuar hetimit të agjencisë për ish këshilltarin e tij të sigurisë kombëtare, Michael Flynn.
Dhe pastaj doli një raport të premten, të cilin Shtëpia e Bardhë nuk e mohoi, se në një takim me zyrtarët rusë në Zyrën Ovale këtë muaj, zoti Trump u tha atyre: “Unë sapo kam shkarkuar kreun e F.B.I.-së. Ai ishte vërtet i çmendur. Ndjeva presion të madh për shkak të Rusisë. Kjo çështje është hequr”. Ai shtoi. “Unë nuk jam nën hetim.”
Ndoshta. Ndoshta jo. Sido që të jetë, këto komente dhe raporte të tjera kanë ngritur shqetësime se presidenti po përpiqej të pengonte F.B.I.-në hetime. Është në dorën e Robert Mueller, hetuesi i ri i emëruar, për të përcaktuar nëse është kryer një krim. Por Kongresi, si një degë e barabartë, gjithashtu ka përgjegjësinë për të hetuar akuzat për keqbërje. Dhe në fakt, Kongresi e ka parë këtë histori më parë. Aktet e shkarkimit të përgatitur kundër Richard Nixon dhe Bill Clinton, të akuzuar se po pengonin drejtësinë.
Tani pyetja është nëse republikanët që kontrollojnë komisionet hetimore në Kongres do të shtyjnë sa më shumë që të jetë e nevojshme për të zbuluar nëse zoti Trump ka abuzuar me pushtetin e tij dhe ka shkelur betimin e tij. Në një zhvillim të rëndësishëm, Komiteti i Mbikëqyrjes së Shtëpisë dhe panelet e tjera të Kongresit kanë kërkuar të gjitha materialet që lidhen me komunikimet e z. Trump dhe z. Comey.
Komiteti i Inteligjencës të Senatit gjithashtu bëri të ditur njoftimin të premten se mirëpret faktin se zoti Comey do të dëshmojë në publik diku pas Ditës së Përkujtimeve. Megjithatë, mbetet për t’u parë nëse udhëheqësi i shumicës së Senatit, Mitch McConnell dhe kryetari i dhomës Paul Ryan janë të angazhuar për kërkimin e së vërtetës, me kosto të mundshme për Partinë Republikane.
Nëse anëtarët e udhëheqjes republikane mendojnë se emërimi i zotit Mueller lejon Kongresin të heqë dorë, ata janë të gabuar. Autoriteti i tij është i kufizuar. Ai punon për Departamentin e Drejtësisë të Presidentit Trump. Ai nuk ka asnjë përgjegjësi për të zbuluar gjetjet e tij, me përjashtim të një aktakuze. Dhe hetimi i tij mund të zvarritet për vite përpara se të mësojmë ndonjë gjë. Duke pasur parasysh këtë, është e domosdoshme që Kongresi të përmbushë mandatin e tij për të shqyrtuar të gjitha veprimet e rëndësishme dhe për t’i raportuar publikut se çfarë gjen.
Si një çështje strukturore, Kongresi është institucioni më i pozicionuar për të adresuar dëmet që Presidenti Trump po shkakton, duke shkelur normat që ndajnë politikën nga zbatimi i ligjit dhe dëmtojnë qëndrimin e Amerikës jashtë vendit, si dhe konfliktet e mundshme të interesit të paraqitura nga pasuritë e tij financiare dhe punësimi i anëtarëve të familjes në punët kyçe të Shtëpisë së Bardhë.
Gjykatat, nga ana e tyre, tashmë kanë shërbyer si një sistem paralajmërues i hershëm për kontrollin e presidentit.
Shembulli më i qartë është beteja ligjore lidhur me urdhrin e rishikuar të z. Trump për ndalimin e udhëtimit nga gjashtë shtete me shumicë myslimane, i cili ishte i dyti i lëshuar pas premtimit të fushatës së tij për “një mbyllje të plotë të kufijve për myslimanët që hyjnë në Shtetet e Bashkuara”.
Këtë muaj, gjatë seancave për një rast që sfidonte ndalimin, gjyqtarët e dy gjykatave të apelit luftuan mbi kuptimin e deklaratave të z. Trump, që sugjerojnë se qëllimi i tij themelor ishte të bllokoheshin kryesisht myslimanët sesa mbrojtja e vendit nga terroristët.
Gjykatësit zakonisht nuk dëshirojnë të shohin përtej fjalës së një urdhri ekzekutiv për të lartësuar motivet e presidentit, veçanërisht në fushat e sigurisë kombëtare dhe emigracionit, ku fuqitë e tij janë në zenitetin e tyre. Por gjykatësi Robert King i Gjykatës së Apelit të Shteteve të Bashkuara për Qarkun e Katërt në Richmond, theksoi se z. Trump “kurrë nuk ka hedhur poshtë atë që tha për ndalimin e myslimanëve – është ende në faqen e tij të internetit”. (teksti nga ai moment u hoq).
Fjalimet e presidentit gjithashtu frenuan përpjekjet e tij për të ndaluar fondet federale nga qytetet dhe shtetet që kufizojnë bashkëpunimin e tyre me agjentët federalë të emigracionit. I sfiduar në gjykatë, administrata argumentoi se urdhri i z. Trump, i drejtuar në të ashtuquajturat qytete të shenjtëruara, aplikohej vetëm për shuma relativisht të vogla parash. Por gjykatësi William H. Orrick i Gjykatës së Qarkut të Shteteve të Bashkuara në San Francisko nuk i morri për të mirëqena shpjegimet zyrtare.
“Nëse kishte dyshime rreth fushëveprimit të rendit, presidenti dhe prokurori i përgjithshëm i kanë fshirë ato me komentet e tyre publike,” shkruante gjykatësi Orrick, duke vënë në dukje se z. Trump e quajti urdhërin “një armë” dhe Prokurori i Përgjithshëm Jeff Sessions kërcënoi “të kthente fonde” që tashmë ishin dhënë.
Gjykatat kanë refuzuar t’i japin z. Trump respektin zakonor që ata japin një president sepse ky president kaq qartë nuk e ka fituar atë. Punonjësit e degës së ekzekutivit janë përfshirë në akt gjithashtu. Ndërkohë që të gjithë presidentët duhet të luftojnë me rrjedhjet, zbulime janë bërë nga komuniteti i inteligjencës dhe madje edhe nga Shtëpia e Bardhë.
Me gjykatat dhe komunitetin e inteligjencës gjithnjë e më shumë të veshura kundër tij, dhe Kongresi që tani heton fushatën dhe veprimet e tij në detyrë, zoti Trump e gjen veten në një presidencë shumë të zvogëluar. Nëse ai qëndron në detyrë për një periudhë të gjatë në këtë gjendje të dobësuar, është e mundur që Kongresi dhe gjykatat në thelb ta vënë presidencën në një lloj likuidimi kushtetues deri në përfundimin e mandatit të tij.
Si do të duket kjo? Është e vështirë të dihet, por kjo do të ishte një pengesë e habitshme ndaj pushtetit presidencial. Pasi Watergate uli fuqinë e presidencës, presidentët e mëvonshëm morën përsëri pushtetin, kryesisht me miratimin e Kongresit dhe gjykatave.
Të dy George W. Bush dhe Barack Obama përveshën muskujt e tyre ekzekutivë. Z. Bush shtoi kontrollin e presidentit mbi sigurinë kombëtare pas sulmeve të 11 shtatorit duke hapur Guantanamo, duke provuar të dyshuarit për terrorizëm para gjykatave ushtarake dhe duke autorizuar përgjimin e përshpejtuar. Zoti Obama bëri veprime të njëanshme agresive për të reduktuar emetimet e gazrave serrë dhe për të reformuar imigracionin.
Ata e lanë zyrën më të fortë se kur arritën. Megjithëse politikat e tyre ishin të diskutueshme, të dy presidentëve iu dhanë besim, sepse ata bënë gjykimet e tyre me ndërgjegje dhe udhëhoqën qeverisjen profesionalisht.
Por zoti Trump ka krijuar një problem krejtësisht të ri për Kongresin, gjykatat dhe agjencitë: Çfarë bëjnë ata kur vetë presidenti është rrezik i ngutshëm? Ndryshe nga presidentët e tjerë, zotit Trump i ka munguar kompetenca bazë për të menaxhuar qeverinë. Nëse Kongresi dhe gjykatat e zvogëlojnë fuqinë e zyrës ovale për ta kufizuar atë, a mund ta bëjnë zyrën shumë të dobët për presidentët e ardhshëm që të qeverisin me efektshmëri?
Përgjigjja është se me vendin në rrezik nga një dëmtim i rëndë nga z. Trump, dëmtimi i zyrës ovale është dytësor. Presidenti i ardhshëm do të duhet të bashkojë copat./Përkthyer nga Lexo.al, marrë nga The New York Times.
