Nga Simon Henderson
Kush është lideri vërtetë i Katarit? Në letër, është Emir Tamim bin Hamad Al Thani, djali 37 vjeçar i Sheikut Hamad bin Khalifa Al Thani, i cili abdikoi në favorin e Tamimit në vitin 2013. Por udhëheqjet e Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, të cilët janë përfshirë në një grindje të çrregullt diplomatike me Katarin, mendojnë se në të vërtetë, është Sheiku Hamad, i njohur si “babai emir”, ai i cili ende po përcakton zhvillimet. E vërteta mund të diktojë rezultatin e krizës së Gjirit, ku Shtetet e Bashkuara po përpiqen të ndërmjetësojnë një zgjidhje të shpejtë ndërsa Irani po sheh zhvillimet me dinakëri nga një cep.
Ekzistojnë një mori gjykimesh se kush është në të vërtetë në kontroll të Dohas, asnjëra prej të cilave nuk është veçanërisht komplimentuese për Al Thanis, një fis i shkretëtirës që numëron vetëm disa mijëra veta, por që në fakt i zotërojnë rezervat e treta më të mëdha në botë të gazit natyror.
“Hamadi nuk i pëlqen Emiratët dhe Bahreinin, por sauditët i ka totalisht neveri”, ishte mendimi i një ish-diplomati që jetonte në Doha për disa vite, i cili insistoi se babai është ende shofer i diplomacisë Katar. Hamadi 65-vjeçar, me sa duket po merr një perspektivë historike dhe “intensivisht personale”. Duke qëndruar në një dhomë të mbushur me harta të lashta, ai dikur mbajti një ligjëratë tek një ministër britanik të mbrojtjes për pesë ditë rresht për lidhjet historike të Al Thanit me vende të largëta, tani më së shumti në Arabinë Saudite. Hamadi, në gjykimin e një personi të brendshëm të dikurshëm, është “i fuqishëm” dhe “i rrezikshëm”.
Ata me një njohje më pak intime me familjen Al Thani, japin një pamje më të bukur. “Tamimi është i qëllimshëm, por babai i tij është një forcë kufizuese” është gjykimi i një zyrtari europian të përfshirë në organizimin e Botëror të vitit 2022 në Katar, i cili përfshin miliarda dollarë në ndërtimin e infrastrukturës, përveç ryshfeteve të pretenduara për përzgjedhjen e Katarit si vend organizator, të vlerësuar nga një agjenci evropiane të inteligjencës në 180 milionë dollarë.
Një sasi e tillë është një ndryshim i vogël për xhepin e Dohës. Gazi i Katarit i ka siguruar atij produktin më të lartë të brendshëm bruto për kokë banori në botë. Gjatë sundimit të tij, Hamadi nxori këtë pasuri për të ngritur Al Jazeera, rrjetin e parë televiziv satelitor të rajonit, i cili rriti ndjeshëm ndikimin e Katarit – duke tronditur fqinjët e saj, sepse ai krijoi një platformë për zërat e opozitës dhe predikuesit e mundimshëm si kleriku islamik Jusuf al-Qaradawi. Gjatë viteve, Hamadi ishte i palëvizshëm nga protestat diplomatike në rezultatet e stacionit, shpesh duke iu përgjigjur me zell në një sërë ambasadorësh që Al Jazeera ishte ose i pavarur ose duhet të lejohej liria e shprehjes.
Hamadi duket se nuk mund t’i rezistojë një mundësie për të fyer fqinjët e tij të Gjirit arab, edhe nëse kjo rrezikon shpërbërjen e Këshillit të Bashkëpunimit të Gjirit, i cili ka mbrojtur kryesisht monarkitë arabe dhe sheikët arabë nga trazirat e rajonit qëkur shpërtheu lufta Iran-Irak në vitin 1980. Shembujt që Hamadi ka ngacmuar fqinjët e tij janë të shumta. Në fillim të luftës civile siriane, Katari u përplas me Arabinë Saudite mbi faktin se cili shtet do të mbështeste luftëtarët më efektivë xhihadistë. Doha gjithashtu e ka mbështetur Vëllazërinë Myslimane si valën e së ardhmes për botën myslimane, një pozitë ironike duke pasur parasysh se Vëllazëria nuk i pëlqen sheikët e trashëguar si për shembull në Katar.
Marrëdhënia antagoniste e Hamadit me fqinjët e tij arab shtrihet në ditët e para të sundimit të tij. Pasi ai shtyu babanë e vet mënjanë në vitit 1995, sauditët dhe emiratet, me një përfshirje edhe të Bahreinit, u përpoqën të organizonin një kundër-grusht shteti. Disa qindra fisarë u rekrutuan dhe së paku një depo armësh u krijua në shkretëtirë. Komploti dështoi pasi një burrë njoftoi Hamadit për komplotin. Por, për zhgënjimin e Hamadit, çdo dënim i Shteteve të Bashkuara ishte i heshtur në mënyrë që të mos mërziste Sauditët, aleatin më të madh dhe më të rëndësishëm rajonal.
Shqetësimi i Uashingtonit për ndjenjat e Rijadit përfundoi pa përfitime. Në vitin 2003, Sauditët tërhoqën lejen për Forcën Ajrore të SHBA-së për të përdorur bazën ajrore e Prince Sultan. Katari kishte ndërtuar bazën ajrore gjigante Al Udeid në thelb vetëm për një mundësi të tillë. Avionët ushtarakë të SHBA-ve kanë nisur prej aty gjatë operacioneve në Afganistan dhe Irak, si dhe kundër Shtetit Islamik.
Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreini, së bashku me Egjiptin, po udhëheqin përpjekjet për të izoluar Katarin duke prerë lidhjet ajrore, duke kufizuar transportin dhe duke mbyllur rrugën përgjatë Arabisë Saudite. Ata kanë prodhuar një listë me 13 kërkesa dhe i janë dhënë Katarit deri më 2 korrik për t’i pranuar ato. Kishte shumë kohë të mjaftueshme të nevojshme për Dohën – këtë javë, Katari i refuzoi të gjitha. Kërkesat shkojnë nga çuditshmëria e dukshme, siç është dëbimi i personelit iranian të Korpusit Islamik Revolucionar (a ka ndonjë?), deri tek kërkesat më të qarta si përjashtimi i disidentëve politikë në vendet e tyre të origjinës si në Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahrein apo Egjipt. Ka edhe nga ato kërkesa pak më të pamundura, siç është mbyllja e Al Jazeera, tani një markë botërore miliardë dollarësh, e cila shikohet në hotelet e të gjithë botës.
Katari nuk duket se po i përmbahet librit të sjelljeve të kundërshtarëve të tij dhe njerëz të brendshëm thonë se Riad dhe Abu Dhabi ishin të zhgënjyer kur Doha publikoi listën e kërkesave. Pyetja është: Çfarë ndodh tani?
Në një afat kohor pak më të gjatë, si Hamad dhe Tamim do të përgjigjen në varësi të presionit që ata ndjejnë nga klani më i gjerë Al Thani. Udhëheqja e Hamadit nuk respektohet plotësisht; Tamim edhe më pak. Marrja a fronit nga ish-emiri në 1995 dëmtoi familjen më të gjërë dhe kjo pikëpamje vazhdon. Linjat e gjakut janë të rëndësishme për Al Thanin, prandaj është diçka negative që nëna e Hamadit ishte nga fisi Al-Attiyah. Hamadi konsiderohet, pra, si vetëm gjysmë Al Thani. Dy nga tri gratë e Hamadit janë Al Thani, por e preferuari i tij – dhe nëna e Tamimit – është Moza, e cila vjen nga fisi al-Missned. Pra, pozicioni i Tamimit brenda familjes Al Thani nuk është më i sigurt – dhe ndoshta më pak i sigurt – sesa Hamadit. Riadi dhe Abu Dabi ndoshta po përpiqen të përgatisin një alternativë edhe më të lehtë për Al Thanin për një rol udhëheqës.
Në shoqërinë më të gjerë të Katarit, me siguri nuk duan të jenë në kundërshtim me Arabinë Saudite. As ata nuk duan të jenë të varur nga Irani, i cili shërben si një rrugë për furnizimin me ushqime që nuk po mbërrijnë nëpërmjet Arabisë Saudite.
Por presioni i brendshëm për pajtim nuk mund të jetë i mjaftueshëm për Hamadin që të pranojë shumë gjëra, të paktën tani për tani. Shëndeti i tij mund të jetë një faktor i rëndësishëm. Dikur i mbipeshë, ai tani është shumë më i hollë, por duket thatanik dhe jo i shëndetshëm. Veshkat e tij kanë qenë një problem – diplomatët mendojnë se ai ka pasur të paktën një transplantim.
Në diplomacinë e tanishme, as Hamad as Tamim nuk kanë pasur nga një profil publik konkret. Por Hamadi mund të jetë duke shijuar krizën në zhvillim. Disa vjet më parë, Hamad bin Ali, një i ri Al Thani me reputacion për të qenë i aftë, u ngarkua me ngritjen e një projekti të sigurisë ushqimore. Në atë kohë, diplomatët mendonin se lidhej ndoshta me rrezikun e Ngushticës së Hormuzit, në grykën e Gjirit, që ishte e mbyllur për transportime. Tani duket se babai-emir mund të ketë planifikuar diçka. Çfarë truqe të tjera ka ai nën mëngë?/Foreign Policy – Lexo.al/
