Në muajin prill, torta me çokollatë sapo ishte shërbyer në samitin e Mar-a-Lago, kur Presidenti Donald Trump u përkul për të treguar Presidentit kinez Xi Jinping se raketat amerikane ishin nisur për në bazat ajrore të Sirisë, sipas tregimit të Trump të saj mbrëmje. Se çfarë sulmi në Siri tregonte për gatishmërinë e Trump për të sulmuar Korenë e Veriut u la në imagjinatën e Xi.
Mirë se vini në darkën me krerët që tani po përpiqen të menaxhojnë marrëdhëniet më të rrezikshme gjeopolitike në botë.
Historia është e shkurtër. Por, ndërsa Kina sfidon dominimin e Amerikës, keqkuptimet rreth veprimeve dhe qëllimeve të njëri-tjetrit mund t’i çojnë në një kurth vdekjeprurës të identifikuar fillimisht nga historiani i lashtë grek Thukidid. Siç shpjegoi ai, “ishte rritja e Athinës dhe frika se kjo u rrënjos në Spartë ajo që e bëri luftën të pashmangshme”. 500 vitet e fundit kanë parë 16 raste në të cilat një fuqi në rritje kërcënoi të zhvendoste një pushtet. Dymbëdhjetë prej tyre përfunduan në luftë.
Rastet në të cilat lufta është shmangur përfshin – Spanja tejkalon Portugalinë në fund të shekullit të 15-të, Shtetet e Bashkuara parakalojnë Mbretërinë e Bashkuar në fillim të shekullit të 20-të dhe rritja e Gjermanisë në Evropë që nga viti 1990 – ngjitja e Bashkimit Sovjetik është në mënyrë unike udhëzuese sot. Pavarësisht momenteve kur një përleshje e dhunshme dukej e sigurt, një rritje e imagjinatës strategjike ndihmoi të dy palët të zhvillonin mënyra për të konkurruar pa një konflikt katastrofik. Në fund, Bashkimi Sovjetik u implodua dhe Lufta e Ftohtë përfundoi me një rënkim më shumë se sa një zhurmë.
Megjithëse rritja e Kinës paraqet sfida të veçanta, politikëbërësit e Uashingtonit duhet të marrin parasysh pesë mësimet e Luftës së Ftohtë.
Mësimi 1: Lufta midis superfuqive bërthamore është MADness.
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik ndërtuan arsenale bërthamore kaq thelbësore që asnjëra nuk mund të ishte e sigurt në çarmatosjen e tjetrës me një sulm të parë. Strategët bërthamorë e përshkruan këtë kusht si “shkatërrim të ndërsjellë të sigurt”, ose MAD. Teknologjia, në fakt, bëri që Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik bashkuan binjakët – që asnjë të mos jet i aftë për të vrarë tjetrin.
Sot, Kina ka zhvilluar arsenalin e saj të fuqishëm bërthamor. Nga konfrontimet në Detin e Jugut dhe Kinës Lindore, deri në stuhinë mbi Gadishullin Korean, udhëheqësit duhet të pranojnë se lufta do të ishte vetëvrasëse.
Mësimi 2: Udhëheqësit duhet të jenë të përgatitur për të rrezikuar një luftë që ata nuk mund të fitojnë.
Megjithëse asnjë komb nuk mund të fitojë një luftë bërthamore, të dyja, paradoksalisht, duhet të demonstrojnë gatishmëri për të rrezikuar humbjen e një pale për të konkurruar.
Konsideroni çdo klauzolë të këtij paradoksi bërthamor. Nga njëra anë, nëse ndodh lufta, të dy kombet humbasin dhe miliona vdesin – një opsion që asnjë udhëheqës racional nuk mund të zgjedhë. Por, nga ana tjetër, nëse një komb nuk është i gatshëm të rrezikojë luftën, kundërshtari i tij mund të fitojë çdo objektiv duke detyruar fuqinë më të përgjegjshme për të bërë dorëzime. Për të ruajtur interesat vitale, pra, udhëheqësit duhet të jenë të gatshëm të zgjedhin shtigjet që rrezikojnë shkatërrimin. Uashingtoni duhet të mendojë të paimagjinueshme për të penguar në mënyrë të besueshme kundërshtarët e mundshëm siç është Kina.
Mësimi 3: Përcaktoni rregullat e reja “të paqëndrueshme të status quos”.
Duke arritur marrëveshje për çështje të diskutueshme, Shtetet e Bashkuara dhe Kina mund të krijojnë hapësirë për të bashkëpunuar me sfidat – si terrorizmi global dhe ndryshimet klimatike – në të cilat interesat kombëtare që ndajnë dy pushtetet janë shumë më të mëdha se ato që i ndajnë ato. Në përgjithësi, liderët duhet të kuptojnë se mbijetesa varet nga kujdesi, komunikimi, kufizimet, kompromisi dhe bashkëpunimi.
Mësimi 4: Performanca vendore është vendimtare.
Cilat kombe merren me çështje brenda kufijve të tyre të paktën sa merren me atë që lidhen me jashtë vendit. Sikur ekonomia sovjetike të arrinte atë të Shteteve të Bashkuara në vitet 1980, siç parashikonin disa ekonomistë, Moska mund të kishte konsoliduar një pozitë hegjemonie. Në vend të kësaj, tregjet e lira dhe shoqëritë e lira fituan. Pyetja kryesore për rivalitetin e SHBA-Kinës sot është nëse qeveria dhe ekonomia autoritare Leniniste-Mandarine e Xi-së dëshmon superior ndaj kapitalizmit amerikan dhe demokracisë.
Mbajtja e rritjes së jashtëzakonshme ekonomike të Kinës, e cila siguron legjitimitet për sundimin e plotë të partisë, është një akt i lartë telësh që do të bëhet më i vështirë. Ndërkohë, në Shtetet e Bashkuara, rritja e ngadaltë është normale e re. Dhe demokracia amerikane po shfaq simptoma shqetësuese: zvogëlimin e angazhimit qytetar, korrupsionin e institucionalizuar dhe mungesën e besimit të gjerë në politikë. Udhëheqësit në të dyja kombet do të bënin mirë nëse prioritarizonin sfidat të tyre të brendshme.
Mësimi 5: Shpresa nuk është një strategji.
Gjatë një periudhe katërvjeçare nga “Long Telegram” i George Kennan, i cili identifikoi kërcënimin sovjetik, tek NSC-68 i Paul Nitze, i cili siguroi udhërrëfyesin për të kundërshtuar këtë kërcënim, zyrtarët amerikanë zhvilluan një strategji fituese të Luftës së Ftohtë: përmbajtjen e zgjerimit sovjetik, pengimin e sovjetikëve që të veprojnë kundër interesave vitale të Amerikës dhe të minojnë të dyja idenë dhe praktikën e komunizmit. Në të kundërt, politika amerikane e Kinës sot përbëhet nga aspiratat madhështore dhe aspekte politike që strategët seriozë e dinë se janë të paarritshëm. Në përpjekjen për të ruajtur Pax Americana e pas Luftës së Dytë Botërore gjatë një ndryshimi themelor në ekuilibrin ekonomik të pushtetit drejt Kinës, strategjia e vërtetë e Shteteve të Bashkuara, e vërteta të thuhet, është shpresa.
Në Uashingtonin e sotëm, mendimi strategjik shpesh është i margjinalizuar. Edhe Barack Obama, një nga presidentët më të mençur të Amerikës, i tha Nju Jorkut se, duke patur parasysh ritmin e ndryshimit sot, “nuk kam nevojë për George Kennan.” Strategjia koherente nuk garanton sukses, por mungesa e saj është një rrugë e besueshme për dështim.
Kurthi i Thukididit na mëson se gjatë historisë, lufta ka më shumë gjasa të zhvillohet sesa jo. Nga fushatat e Trump-it që pretendonte se Kina është “duke na shkatërruar” deri tek njoftimet e kohëve të fundit rreth “kimisë së madhe” të tij me Xi-in, ai ka përshpejtuar ngadalsimin e rrotës së marrëdhënieve SHBA-Kinë. Nëse presidenti dhe ekipi i tij i sigurisë kombëtare shpresojnë të shmangin luftën katastrofale me Kinën duke mbrojtur dhe avancuar interesat kombëtare amerikane, ata duhet të studiojnë nga afër mësimet e Luftës së Ftohtë./Foreign Policy – Lexo.al/
