Letra nga brezi i humbur është një përmbledhje korrespondence mes shkrimtares dhe humanistes angleze Vera Brittain dhe të fejuarit të saj Roland Leighton, të vëllait Eduard Brittain dhe dy miqve të tyre, të gjithë të vrarë në llogoret e Luftës së Parë Botërore. Në korrespondencën 5-vjeçare ndihet se si lufta i ndryshon njerëzit; dy 19-vjeçarë në fillim të luftës që ndryshojnë plotësisht në një periudhë të shkurtër kohe.
Në fillim të luftës, në letrat që i shkruante Verës, Rolandi patriot dhe idealist shkruan se nuk ka gjë më fisnike sesa të luftosh për vendin; pas muajsh të tërë në front, duke u bërë dëshmitar i terrorit, Rolandi shkruan: “Nuk ka asgjë të lavdishme në një llogore lufte”.
Copëza nga letrat:
“Dje, në listat e të vrarëve në luftë, pashë emrin e dikujt me të cilin kam marrë mësime drame; një ditë më parë pashë emrin e një djali me të cilin kam luajtur shpesh tenis. Më duket sikur shumë shpejt nuk do të më mbeten më të njohur, për të mos folur për miqtë. Në kolegj, njerëzit nuk janë shumë të përfshirë nga lufta. Megjithatë, një vajzë që e njoh mirë sot u largua pasi mori vesh se i vëllai ishte vrarë në Dardanele…”.
(Vera për Rolandin, 1915)
“Pasditja e sotme është ngrohur nga rrezet e verës që po na lë. Dielli ende shkëlqen dhe deti është gati në jeshil. Është mëkat të vrasësh në një ditë të bukur si kjo! Po ta mendosh mirë, është mëkat të vrasësh njerëz në çfarëdo dite, por opinionet – përfshirë të miat – ndryshojnë sa i përket kësaj çështjeje.
(Rolandi për Verën, 1915)
“Opinioni publik e ka kthyer në virtyt për ne gratë të pranojmë largimin tuaj drejt rajoneve ku, me siguri, ju masakrojnë më mizorisht se kafshët. Kjo, besoj, është “bukuria” që gjendet te lufta! Për mendjet e shëndosha, duket më shumë si një arsye për të përfshirë gjysmën e kombit në një çmendinë kriminale”.
(Vera për Rolandin, 1915)
“Sot sollën gjërat personale të Rolandit. Ishin rrobat e tij, ato me të cilat erdhi në shtëpi herën e fundit që ishte me leje, ato që kishte në trup kur u qëllua… Të gjitha ishte të zhgërryera me baltë. Jam e lumtur që as ti dhe as Viktori nuk ishit këtu për t’i parë; do të ishit tronditur nga horrori i luftës pa lavdi. Ato rroba vinin erë vdekje. Balta e Francës që i kishte mbuluar nuk është baltë e zakonshme. As varret dhe katakombet e Romës nuk do të më bënin ta kuptoja vdekjen, çmendurinë, hipokrizinë e luftës sa ato rroba të hedhura në mes të dhomës”.
(Vera për të vëllain, 1916).
Përktheu: Elona Qose/botimeshqip.com
