Nga Alison Smile & Steven Erlanger
Kancelarja Angela Merkel e Gjermanisë, udhëheqësja me më shumë ndikim në Evropë, pas tre ditëve të takimeve transatlantike, ka përfunduar se Shtetet e Bashkuara të Presidentit Trump nuk janë partneri i besueshëm që vendi dhe kontinenti janë mbështetur automatikisht në të kaluarën.
Qartëzi e zhgënjyer me qëndrimet e z. Trump mbi NATO-n, Rusinë, ndryshimet klimatike dhe tregtinë, zonja Merkel tha në Mynih të dielën se aleancat tradicionale nuk ishin më të palëkundura sa ato dikur dhe se Evropa duhet t’i kushtojë më shumë vëmendje interesave të veta “dhe me të vërtetë të marrim fatin tonë në duart tona”.
“Kohërat në të cilat mund të mbështeteshim plotësisht te të tjerët – ato janë pakësuar”, shtoi zonja Merkel, duke folur nën gjurmët e fushatës pas një takimi të diskutueshëm të NATO-s në Bruksel dhe një takimi grupi prej 7 vendesh në Itali. “Kjo është ajo që kam përjetuar në ditët e fundit.”
Komentet e forta të Merkel ishin një zhvendosje potencialisht sizmike në marrëdhëniet transatlantike. Me Shtetet e Bashkuara më pak të gatshme të ndërhyjnë jashtë shtetit, Gjermania po bëhet një fuqi gjithnjë e më dominuese në një partneritet me Francën.
Presidenti i ri francez, Emmanuel Macron, ka treguar gatishmëri për të punuar me Gjermaninë dhe për të ndihmuar në udhëheqjen e bllokut larg nga problemet e saj. Dhe Merkel e sheh të ardhmen e Gjermanisë gjithnjë e më shumë me Bashkimin Evropian të 27 shteteve, pa Britaninë pas votimit të saj për t’u larguar nga blloku.
“Kjo duket të jetë fundi i një epoke, në të cilën Shtetet e Bashkuara udhëhoqën dhe Evropa ndoqi”, tha Ivo H. Daalder, ish-i dërguar i Shteteve të Bashkuara në NATO, i cili tani është drejtor i Këshillit të Çikagos mbi Çështjet Globale. “Sot, Shtetet e Bashkuara po shkojnë drejt një drejtimi mbi çështje kryesore që duken diametralisht të kundërta se nga ku po shkon Europa. Komentet e Merkelit janë një njohje e realitetit të ri.”
Theksi i zonjës Merkel mbi nevojën që Evropa të ngrihet për interesat e veta vjen pasi zoti Trump nuk pranoi të pranonte publikisht doktrinën e NATO-s për mbrojtjen kolektive ose të pajtohej me qëndrimet e përbashkëta evropiane në tregtinë globale, në lidhje me agresionin rus ose zbutjen e efekteve të ndryshimit të klimës.
“Ne duhet të dimë se ne duhet të luftojmë për të ardhmen tonë, vetë, për fatin tonë si evropianë”, tha Merkel.
Zonja Merkel, e cila nuk e përmendi z. Trump me emër, gjithashtu foli për vendimin e Britanisë për të lënë Bashkimin Evropian, që do të thotë se blloku do të humbasë ekonominë e dytë më të madhe dhe një nga dy fuqitë e saj bërthamore. Largimi i Britanisë do të dobësojë lidhjet transatlantike dhe do ta lërë Kontinentin më të ekspozuar se më parë.
Duke pasur parasysh këtë kontekst të ri për marrëdhëniet ndërkombëtare, ajo tha, “Unë mund të them vetëm se ne europianët duhet ta marrin fatin tonë në duart tona, natyrisht nën miqësinë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nën miqësi me Britaninë e Madhe dhe si fqinjë të mirë kudo që është e mundur edhe me vendet e tjera, madje edhe me Rusinë”.
Me deklaratën e saj ajo duket se po bën thirrje për votuesit gjermanë për t’u mësuar me një rol më aktiv evropian – dhe për përfshirjen më të madhe të Berlinit në krizat në kontinent si dhe ato globale që prekin të ardhmen e Evropës. Merkel po kërkon një mandat të katërt si kancelare përpara zgjedhjeve parlamentare në shtator.
Zonja Merkel dihej se ishte e pavendosur nga takimet e saj me z. Trump në Uashington në mars dhe ajo kishte qenë e shqetësuar nëse Marine Le Pen fitonte presidencën franceze këtë muaj, Gjermania do të ishte e izoluar dhe Bashkimi Europian do të dëmtohej rëndë.
Por z. Macron, i cili po takonte z. Trump për herë të parë, duket se ka një përshtypje më pak negative për rezultatin e bisedimeve sesa Merkel. Në një konferencë shtypi në fund të konferencës të grupit të 7 vendeve, z. Macron mori një qasje gjysmë të plotë, duke thënë se ai besonte, mbi të gjitha, se pavarësisht gjuhës më herët armiqësore të z. Trump në drejtim të NATO-s, multilateralizmi ishte i paprekur dhe atje kishte një vizion të përbashkët në një numër fushash.
Trump bëri fushatë në një platformë të proteksionizmit tregtar, nacionalizmit dhe skepticizmit rreth multilateralizmit dhe ndryshimit të klimës – të gjitha çështjet mbi të cilat shumica e liderëve evropianë nuk pajtohen me të. Evropianët gjithashtu varen nga NATO për mbrojtjen e tyre përfundimtare dhe janë më të shqetësuar për një Rusi gjithnjë e më agresive sesa zoti Trump duket të jetë, edhe pse sekretari i tij i mbrojtjes dhe këshilltari i sigurisë kombëtare, si oficerë të lartë ushtarakë, insistojnë që presidenti është plotësisht mbështetës i nenit 5 të NATO-s , i cili kërkon që të gjithë anëtarët të vijnë në mbrojtje të çdo vendi të aleancës që është sulmuar.
Daalder tha: “Kjo është ‘Amerika e para’- një politikë e fokusuar në interesin e ngushtë të vetvetes – dhe braktis idenë se mënyra më e mirë për të rritur sigurinë dhe prosperitetin tonë është duke patur aleatë të fortë dhe duke udhëhequr globalisht në ndjekje të vlerave të përbashkëta dhe interesat e tyre.”
Ndërsa udhëtuan përsëri në Shtetet e Bashkuara gjatë fundjavës, zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë thanë se z. Trump kishte arritur të jepte një mesazh të hapur për vetëvarsinë e aleatëve amerikanë në Evropë.
Ata thanë se vendimi i presidentit për të qortuar vendet anëtare të NATO-s për kontributin e tyre në aleancën mbrojtëse do të zvogëlonte nevojën që Shtetet e Bashkuara të mbajnë barrën financiare për mbrojtjen e kontinentit. Dhe ata thanë se pozita e ashpër e presidentit ndaj tregtisë do të ndihmonte në mbrojtjen e kompanive amerikane nga praktikat e padrejta.
“Ky ishte një samit në të cilin synimet dhe prioritetet e Shteteve të Bashkuara dhe presidentit vërtetë u ndien thellë,” tha një zyrtar i lartë i administratës që foli me kushtin e anonimitetit për të diskutuar bisedimet e presidentit me liderë të tjerë. Z. Trump “ka ndryshuar mënyrën se si shumë njerëz në mbarë botën po mendojnë për këto çështje”.
Zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë shprehën pak shqetësime në lidhje me ndërveprimet personale midis presidentit dhe kryetarëve të tjerë të shtetit. Zyrtari i administratës tha se zoti Trump kishte ndërtuar “një raport të jashtëzakonshëm me udhëheqësit e tjerë”.
Merkel u duk veçanërisht e mërzitur me refuzimin e z. Trump për të miratuar gjuhën që mbështeste tregtinë e lirë dhe mbështeste marrëveshjen e klimës së Parisit së dakordsuar në grupin e 7 vendeve pas bisedimeve në Taormina, Sicili. Ka pasur raporte që zoti Trump synon të heqë dorë nga marrëveshja e klimës prej 195 vendeve të rënë dakord në vitin 2015, duke argumentuar se ajo dëmton ekonominë amerikane.
Marrëveshja e klimës ishte shenja më e gjallë e ndarjes midis Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj. Por, zoti Trump në Bruksel përsëriti gjithashtu komentet se Gjermania ishte “shumë e keqe” për shkak të tepricës së saj tregtare dhe faktit që disa kompani gjermane prodhojnë në Meksikë për importim në Shtetet e Bashkuara, edhe pse shumë prej tyre prodhojnë makina në Amerikë në fabrika me punëtorë amerikanë.
Të shtunën, zonja Merkel ishte jashtëzakonisht e drejtpërdrejtë në diskutimin e asaj që ajo quajti bisedime të pakënaqshme mbi ndryshimet klimatike, e cila është një çështje e rëndësishme për shumë votues gjermanë dhe një temë e rëndësishme për kancelaren, e cila së pari bëri shenjën e saj në vitet 1990 duke folur për nevojën e një marrëveshje ndërkombëtare për mjedisin.
Zhgënjimi i zonjës Merkel për këtë çështje nuk u nda plotësisht nga z. Macron, i cili tha se Trump kishte dëgjuar të paktën argumentet e 7 liderëve të tjerë të Grupit.
Zonja Merkel, megjithatë, dukej si me një notë disi më të zymtë. “I gjithë diskutimi rreth klimës ishte shumë i vështirë, për të mos thënë i pakënaqshëm,” tha ajo. “Ka një situatë ku janë gjashtë, nëse e numëroni Bashkimin Evropian, shtatë, kundër një”.
“Kjo nuk është vetëm një marrëveshje e vjetër, por është një marrëveshje qendrore për formimin e globalizimit”, tha ajo. “Nuk ka shenja nëse SHBA do të qëndrojnë në marrëveshjet e Parisit apo jo.”
Macron u tha medias franceze se shtrëngimi i tij i famshëm me z. Trump ishte një përpjekje e qëllimshme për të treguar se ai nuk mund të anashkalohej nga presidenti amerikan. Ai i tha gazetës së djeshme Journal du Dimanche se ishte “një moment i së vërtetës” – i projektuar për të treguar se ai nuk është një mjet dhe një mesazh për udhëheqjen e Bashkimit Evropian.
“Shtrëngimi i duarve me të – nuk ishte i pafajshëm”, tha z. Macron. “Dikush duhet të tregojë se nuk do të bëjmë lëshime të vogla, madje as ato simbolike, por as nuk do të mbi-reklamojmë gjera.”
Marrëdhënia Merkel-Macron është e rëndësishme, dhe Merkel ka lëvizur shpejt për ta përqafuar atë, e vetëdijshme se ai duhet ende të përpiqet të fitojë shumicën legjislative në zgjedhjet e ardhshme për të qenë një partner efektiv. Bashkimi Europian ka qenë tradicionalisht më i fuqishmi kur dy fuqitë e saj më të mëdha kontinentale punojnë ngushtë në të njëjtën kohë.
Prandaj, zonja Merkel dhe ndihmësit e saj të lartë mbajtën një takim dypalësh gjatë natës të premten në Sicili me z. Macron dhe zyrtarët e tij të lartë, thanë zyrtarët gjermanë. Më e habitshme, bashkëshortët e të dy udhëheqësve morën pjesë gjithashtu. Është e rrallë për bashkëshortin e Merkel, Joachim Sauer, që ta shoqërojë atë në udhëtime jashtë vendit – diçka që ajo tha kohët e fundit se ai vendos për të bërë diçka të tillë. Brigitte Macron është e re për rolin e zonjës së parë të Francës, por z. Macron e ka kredituar atë për t’i dhënë atij këshilla të vlefshme politike.
Në përgjithësi, Z. Macron – i cili do të takohet me Presidentin Vladimir V. Putin të hënën në Versaj, jashtë Parisit – ka theksuar miqësinë me Gjermaninë, duke caktuar gjerman folës në pozita kritike, duke përfshirë kryeministrin, këshilltarin e politikës së jashtme dhe ministrin e mbrojtjes. Presidenti i sapozgjedhur gjithashtu mbajti traditën e zhvillimit të vizitës së tij të parë zyrtare në Berlin, duke e bërë në ditën e tij të parë të plotë në detyrë.
Sa i përket z. Trump, ai thotë se udhëtimi ishte një sukses i jashtëzakonshëm. Të dielën, pasi u ndal nga Twitter derisa ishte jashtë vendit, ai u kthye në gjenezë, duke lëshuar një breshëri postimesh. Midis tyre: “Sapo u kthyem nga Evropa. Udhëtimi ishte një sukses i madh për Amerikën. Punë e vështirë, por rezultate të mëdha!”
Daalder nuk ishte dakord. “Dështimi i presidentit për të konfirmuar nenin 5 në një fjalim në selinë e NATO-s, vazhdimi i sulmit të pandërprerë kundër Gjermanisë dhe aleatëve të tjerë në tregti, vendimi i tij i qartë për t’u larguar nga marrëveshja e klimës së Parisit – të gjitha sugjerojnë që Shtetet e Bashkuara janë më pak të interesuara për të udhëhequr botën siç kanë bërë 70 vitet e fundit”, tha ai./Përkthyer nga Lexo.al – The New York Times/
