Analiza

Pasion dhe vuajtje

Një intervistë me Gilles Kepel, ekspertin francez të islamit. Për tri dekada me radhë, sociologu dhe shkencëtari politik i mirënjohur francez Gilles Kepel ka qenë duke monitoruar zhvillimin e shoqërive myslimane. Ai shikon një lidhje të ngushtë midis zhvillimeve në rrethinat franceze dhe ngjarjeve në botën arabe. Intervista me të u krye në Paris

Gilles“Pasioni” është një term qendror në të dyja librat tuaj të rinj lidhur me myslimanët francezë dhe ngjarjeve në botën arabe. Çfarë nënkuptoni kur e përdorni këtë term?

Kepel: Shprehja është qëllimisht ambigue. Ajo i referohet pasionit për Francën, por njëkohësisht edhe vuajtjes për Francën – një komb në mes të një krize identitare të thellë, ashtu si e gjithë Europa. Por kjo është veçanërisht e theksuar në Francë, për shkak se parimi legjendar mbi të cilin është themeluar republika jonë mbështetet mbi ndarjen midis kishës dhe shtetit. Në ndryshim nga gjithë fqinjët e saj, Franca ka këmbëngulur gjithmonë mbi kufizimin e religjionit në sferën private. Tani, thirrja për një identitet islamik specifik e bërë nga eksponentë të caktuar po e sfidon këtë sistem.

Tek “Passion française” ju shkruani se diçka e re është duke ndodhur në Francë, diçka e paprecedent…

Kepel: Për herë të parë, njerëz me rrënjë në Magreb po përfshihen në politikë. Për të kuptuar domethënien e këtij zhvillimi, ne duhet të kthehemi prapa në vitin 1983. Ky qe viti i marshimit të madh për barazinë dhe kundër përjashtimit. Një grup i përbërë më së shumti nga beurs-a franko – algjerianë, siç e quanin veten akoma ata në atë kohë, marshuan nga Marseille drejt Roubaix në very të vendit dhe më pas drejt Parisit, ku ia paraqitën shqetësimet e tyre Presidentit Mitterrand. “Marshimi i “Beurs”-ve” shkaktoi pak valë politike pasi u absorbua krejtësisht nga Mitterrand. Si pasojë, të rinj me rrënjë nga Magrebi ju kthyen kryesisht shoqatave, klubeve dhe rrjeteve fetare, ose ranë viktima të varësisë nga droga.

Nuk ka qenë deri në revoltat e vitit 2005 që shtetas të rinj francezë me rrënjë nga Magrebi filluan të futen në politikë…

Kepel: Po, pikërisht kështu. Nuk ka qenë deri kur këto rebelime nëpër banlieu u zhvilluan që ka ndodhur një politizim i vërtetë: për herë të parë, të rinj franko – magrebas qenë paraqitur nëpër lista zgjedhore. Si rezultat, deputetët e parë me rrënjë nga Magrebi kanë arritur të zgjidhen në zgjedhjet vendore e 2008. Dhe në 2012, gjithashtu ata po merrnin pjesë në për herë të parë në zgjedhjet për parlamentin kombëtar. Ne kryem një sondazh të detajuar të këtyre kandidatëve me një ekip kërkuesish nga Instituti Montaigne.

Cili qe qëllimi i këtij shqyrtimi?

Kepel: Preokupimi kryesor i ynë qe që të gjenim se si mendonin këta kandidatë. Për objektivat e librit, ne u përqëndruam mbi 70 persona nga qytetet Marseille, Roubaix dhe Tourcoing. Këto janë qytete me papunësi të larta dhe popullsi myslimane të mëdha. Rezultatet na habitën edhe ne: për shembull, sesa çështjet e lidhura me identitetin, përjashtimin soial dhe shekullarizmin përballohen në këto lagje.

Vetëm një prej gjëra mahnitëse është se ata me prejardhje nga ish luftëtarët e Frontit të Çlirimit Kombëtar po konkurojnë për zgjedhjet në parlamentin e Republikës Franceze.

Kepel: Po, tamam kështu. Kandidatët në Marseille më shpjeguan se ata janë me prejardhje nga familje të luftëtarëve të lirisë algjerianë, nga muxhahedinë dhe se nënat e tyre dikur mblidhnin para për të financuar luftën kundër Francës. Ato nuk e shikojnë një gjë të tillë si kontradiktë.

Ajo çfarë të shkakton konfuzion është se një numër i vogël myslimanësh bile votuan për kandidatët që përfaqësojnë frontin Kombëtar. Cili qe shpjegimi për një veprim të tillë?

Kepel: Të gjitha dëshmitë të çojnë në faktin se gjatë debatit lidhur me martesat e të njëjtit seks, e djathta ekstreme gjeti terren të përbashkët me një numër të caktuar të rinjsh me origjinë magrebase. Kjo është mahnitëse për shkak se Marine Le Pen flet gjithmonë rreth luftës kundër islamizimit të Francës. Mendoj se më të rinjtë francezë indigjenë dhe të rinjtë me një bekgraund emigranti vuajnë nga përjashtimi.

Por, në total, pjesëmarrja politike në rritje e rinisë me një bekgraund emigranti është një zhvillim pozitiv, apo jo?

Kepel: Absolutisht. Është gjithmonë mirë kur konfliktet sociale adresohen në këtë mënyrë, duke përdorur mjete demokratike dhe jo dhunë. Megjithatë, kjo ngre pikëpyetjen në atë se politikat fundamentaliste – si për shembull “pakti shekullar i Republikës” – do të vazhdojë ose jo të respektohet apo nëse lojtarë të rinj të duan t’i amendojnë këto gjëra në perspektivë. Kjo pyetje mbetet e hapur për momentin.

Në librin tuaj ju gjithashtu nënvizoni zhvillimet që, në një farë kuptimi, janë krejtësisht të kundërta me atë që sapo përshkruat, si për shembull rritja e madhe në numrin e mishtoreve hallal, xhamive dhe grave që mbajnë ferexhe në distrikte dhe lagje të rëndësishme.

Kepel: E drejtë. Këto vitet e fundit kanë parë një rritje të dukshme në përcaktimin e tipareve të jetë dhe identitetit islamik, ashtu si edhe një rritje në kërkesat komunitare. Kjo është e re.

A përfaqësojnë këto dy opsione qasjeje krejtësisht të ndryshme për banorët e rinj të rrethinave?

Kepel: Në të vërtetë ata janë fenomene që po ndodhin paralelisht. Nganjëherë ato edhe mbivendosen. Kam takuar kandidatë që janë politikisht aktivë, por në të njëjtën kohë janë shumë fetarë.

Natyrisht, janë mbi të gjithë salafitët që e kanë konsoliduar pasivisht praninë e tyre në rrethinat gjatë viteve të fundit.

Kepel: Kjo është e drejtë. Për aq sa tregojnë numrat, deri më tani, salafitët kanë qenë vetëm një minoritet i vogël, por po vendosin standarde, mbi të gjitha në internet. Në mënyrë të pagabueshme ata po shprehin një shkëputje me vlerat e shoqërisë franceze dhe po bëjnë thirrje për një largim total nga jeta publike e vendeve perëndimore. Por shpesh sillen në mënyrë jokonsistente: për shembull, në mënyrë të përsëritur takoj salafitë që kanë aplikuar pë banesë sociale. Ajo çka gjej shumë shqetësuese është se disa imamë saudo – salafitë i kanë mobilizuar mbështetësit e tyre për të marrë pjesë në xhihad në Siri. Këta imamë jo vetëm që bënin thirrje për dëbimin e të gjithë “qafirëve” nga Siria, por gjithashtu edhe për shkatërrimin e “Francës ateiste”. Kthimi i këtyre xhihadistëve nga Siria ka gjasa të shkaktojë probleme të mëdha

Le të kthehemi tani tek libri juaj i dytë, “Passion arabe“, të cilin e botuat rreth një vit më parë. Janë një lloj shënimesh udhëtimi nga të gjitha vendet ku pati rebelime dhe revolucione pas 2011. Ju doni që të dy librat të shihen bashkë si një “distik”. Pse? Cila është lidhja e ngushtë midis të dy subjekteve?

Kepel: Penetrimi i dhe varësia reciproke nga Europa perëndimore dhe i cepave jugorë e lindorë të Mesdheut tani është bërë shumë e fortë. Rasti i xhihadistëve është një shembull i kësaj, por gjithashtu beteja për influencë midis Arabisë Saudite dhe Katarit po ka impakt mbi rrethinat franceze, ku po bën veten të ndjehet si formë e një “lufte” midis salafitëve dhe anëtarëve të Vëllazërisë Myslimane rreth biznesit të ushqimit hallall.

Por a nuk është shumë ndryshe situata aktuale në Europë dhe në shtetet e Magrebit?

Kepel: Po, sigurisht. Megjithatë, veçanërisht në Tunizi, e cila ka një klasë të mesme dygjuhëshe franko – arabe, njeriu mund të shikojë se vendosja e institucioneve demokratike, në mënyrë relative, po bën progresin më të mirë. Kjo është në kontrast total me situatat katastrofike në vendet e tjera arabe ku pati rebelime. Në të njëjtën kohë, ekziston një ndjenjë e fortë se njerëzit duan demokraci dhe liri.

Në dritën e përvojave të Pranverës Arabe deri më tani, disa vëzhgues kanë shprehur dyshime se këto shoqëri janë të afta për demokratizim. Duket se lideri i fortë, autoritar, mizor po kthehet sërish në modë. Si e interpretoni këtë fenomen? Këto reflekse të vjetra mos po e parandalojnë ndryshimin e thellë brenda shoqërive arabe?

Kepel: Një lloj procesi i përgjithshëm “putinizimi” mund të konfirmohet në vendet arabe. Kur kam qenë kohët e fundit në Egjipt, kam vërejtur një ndjenjë të fortë mërie ndaj Perëndimir, i cili e vë gjithmonë veten në rolin e mësuesit. Në mënyrë të ngjashme, njerëzit më thanë se ne europianët nuk e kishim vërejtur se egjiptianët kishin bërë “punën e pistë” e nxjerrjes nokaut të Vëllazërisë Myslimane dhe se kjo ishte gjithashtu në interesin tonë, por në vend që t’i falënderonim ata, jemi duke i akuzuar se janë jodemokratikë.

Çfarë konkludoni nga kjo?

Kepel: Ne jemi në një situatë ku dëshira për ndryshim revolucionar mund të gjejë plotësim politik vetëm nëqoftëse do të paraprihet nga ndryshim social. Diferenca e veçantë midis revolucionit iranian dhe rebelimeve arabe ështe se në botën arabe nuk ka pasur asnjë ndryshim real në shpërndarjen e pasurisë shoqërore, pronës dhe kapitalit.

Ju jeni jashtëzakonisht i matur kur vjen puna për t’u dhënë zë teorive rreth rebelimeve arabe.

Kepel: Po, keni të drejtë. Kjo është arsyeja se pse zgjodha të shkruaj “Passion arabe” në formën e shënimeve të udhëtimit. Disa njerëz shkruan libra që pothuajse menjëherë u anashkaluan nga rrjedha e ngjarjeve. Është shumë herët për të zhvilluar teori; në vend të tyre, ne duhet të përpiqemi të kuptojmë ngjarjet dhe t’i vendosim ato në kontekstin social dhe historik të tyre. Kjo është saktësisht ajo çka jam përpjekur të bëj. Unë po interpretoj ngjarjet në dritën e më shumë se 30 viteve përvojë në rajon.

A mori Europa një qasje disi shumë romantike ndaj rebelimeve arabe?

Kepel: Po. Shumë njerëz në Europë patën shpresa krejtësisht jorealiste të Pranverës Arabe. Pastaj erdhi zgjimi mizor. Gjithçka më duket tejet e thjeshtëzuar. Kjo ka të bëjë me dëshirën për demokraci në vende ku standardet e jetesës janë shumë të ulëta dhe shpërndarja e pasurisë shoqërore është tejet e pabarabartë, ku gjyqësori ka një bazë shumë të dobët dhe dominon despotizmi. Prapseprap, unë besoj se ndryshimet janë vënë në lëvizje.

(Qantara 2014)

Përgatiti për bota.al

ARMIN TIRANA

Leave a Reply

Back to top button