Në shkrimet e tij nuk ndihet asnjë grimcë urrejtje, asnjë dëshirë hakmarrje.
Italiani me origjinë hebreje është një prej të paktëve që i mbijetuan Holokaustit. Me mundësinë e parë që iu dha për të rinisur jetën, kësaj rradhe më njerëzore, ai rrëfen përvojën e tij duke e dokumentuar atë në librin “A është , vallë, njeri…?” që u pasua nga dy kryevepra të tjera : “Armëpushimi” dhe “Të mbytyrit e të mbijetuarit”.
Në 1938, Levi u diplomua si kimist. Pas vendosjes së regjimit fashist, politika e të cilit shpalli ligjet racore, ai u diskriminua prej prejardhjes së tij dhe u vendos në rradhët antifashiste. Në 1943 ai u arrestua dhe përjetoi makabritetet e kampit të punës dhe të shfarosjes. Tronditja psiqike dhe dëmtimet që trupi dhe organizmi i tij mori atë përiudhë të tmerrshme, i dhanë shtysë që të dokumentonte përvojën e tij.
Në shkrimin e tij nuk ndihet asnjë grimcë urrejtje, asnjë dëshirë hakmarrje. Stili i tij ngjan më atë të një kronike të zezë. Por fakti i vërtetësisë së fakteve që ai përshkruan, ashtu thatë, e bën të rrënqethet këdo, që ka sado pak njohuri rreth asaj që ka përjetuar njerëzimi nga dora e vet. Kjo është ndoshta vetia që e bën këtë autor të veçantë dhe librat e tij të çmuar.
Në fillim të veprës “A është , vallë, njeri..?” :
“Ju që jetoni të sigurt
Në shtëpitë tuaja të vakëta,
Ju, që kur ktheheni mbrëmbjeve në shtëpi
Gjeni ushqim të ngrohtë e fytyra miqësore:
Shqyrtoni a është burrë ky
Që punon në baltë
Që nuk njeh prehje
Që lufton për një krodh’ buke
Që vdes nga një “po” a një “jo”.
Shqyrtoni a është grua kjo,
Pa flokë e pa emër
Pa fije force për të kujtuar
Të zbrazur sytë e bosh prehëri
Si një bretkosë dimrit.
Vritni mendjen se kështu ka ndodhur:
Ju urdhëroj me këto fjalë.
Gdhendini në zemrat tuaja
Tek rrini në shtëpi, tek shkoni udhës,
Kur shtrihnei kur ngriheni;
Përsërituani fëmijëve tuaj.
O ju shoft’ vatra,
Ju zëntë sëmundja,
Bijtë tuaj mos ju pafshin me sy. “/Bota.al
