Nga Andrew Tettenborn
“The Spectator”
Vizita e dështuar e Emmanuel Macron në Pekin ka një domethënie edhe më të madhe nga sa duket në pamje të parë. Pasojat e menjëhershme – refuzimi i prerë i Xi Jinping për të ndryshuar qëndrimin ndaj Ukrainës dhe këmbëngulja e më vonshme e Macron se Franca nuk ishte një vasale e SHBA-së lidhur me këtë çështje, dhe tepër e shqetësuar me atë që Kina mund të bënte në Tajvan – ngjajnë me një poshtërim të dukshëm kombëtar ndaj Francës dhe me një tërheqje të Macron nga pozitat e tij fillestare, për të shpëtuar fytyrën e Parisit dhe për të fituar favorin e Kinës.
Dhe në fakt kështu është. Por dëmet shkojnë përtej kësaj. Në këtë dështim ekziston edhe një dimension i fortë të BE-së. Ai tregon dobësinë dhe përçarjen në rritje të Evropës, sa herë që ajo provon të projektojë fuqinë e saj në skenën botërore.
Thelbi i problemit është se negociatat me Xi nuk ishin një çështje franceze, por edhe një operacion diplomatik i BE-së. Macron nuk shkoi vetëm në Pekin. Ai shoqërohej nga presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, e cila shtoi qartazi peshën e Evropës me kërkesën e pasuksesshme ndaj Xi-së për të hequr dorë nga mbështetja e tij e fshehtë për Rusinë.
Për më tepër, pak orë pas samitit në Pekin, presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel, që normalisht mund t’i besohet shprehja me besnikëri e pikëpamjes së nomenklaturës së Brukselit, shprehu një mbështetje të madhe për deklaratën e Macron.
Po ashtu, ai iu referua me kujdes qëndrimit gjithnjë e më të favorshëm të udhëheqësve evropianë ndaj idesë së shprehur të Macron për “autonominë strategjike” nga Shtetet e Bashkuara. Këto pika kanë shumë rëndësi, pasi prej tyre burojnë 3 gjëra.
E para është se meqë kundërshtimi i Xi-së iu drejtua po aq BE-së sa edhe Francës, çdo pretendim i BE-së për të vepruar si një bosht i fuqisë së butë midis Kinës dhe SHBA-së është dobësuar ndjeshëm tanimë. Në rast se Xi është i lumtur të përballet me një kërcënim të fortë nga Brukseli, kjo nuk përbën një ogur të mirë për ndikimin diplomatik shumë të lavdëruar të Evropës si një peshë e rëndë ekonomike, edhe pse jo ushtarake.
E dyta është se Brukseli po sinjalizon qartazi, se preferon marrëdhëniet e qeta me Kinën sesa të shihet se po merr anën e Tajvanit. Kujdesi specifik i Charles Michel mbi idenë se Evropa duhet ‘të ndjekë sistematikisht pozicionin e Shteteve të Bashkuara për të gjitha çështjet’ duket më shumë si një deklaratë e koduar, e cila mbështet më tepër qëndrimin e Francës dhe për këtë arsye edhe të vetë Gjermanisë (e cila ka arsye të forta të mos acarojë marrëdhëniet me Pekinin: vetëm Voklswagen ka 33 fabrika në Kinë, që prodhojnë rreth 5 milionë makina në vit). Kudo që Taipei kërkon ndihmë, shanset e tij për ta gjetur atë në Evropën Perëndimore nuk janë premtuese.
E treta është se shumëkush mund të jetë gjithnjë e më skeptik ndaj pretendimeve për unitetin evropian për çështje të këtij lloji. Në të njëjtën kohë që Brukseli po mburrej për unitetin e vet, Polonia po e bënte shumë të qartë pikëpamjen e saj të ndryshme.
Pak ditë përpara se të shkonte në SHBA për bisedime me zëvendëspresidentin amerikan, kryeministri polak Mateusz Morawiecki bëri një deklaratë të llogaritur me kujdes që godiste qasjen e Macron. Për të, lidhjet e ngushta të bashkëpunimit me SHBA-në ishin “themeli absolut” i sigurisë së Evropës.
“Në vend të ndërtimit të autonomisë strategjike nga Shtetet e Bashkuara, unë propozoj një partneritet strategjik me Shtetet e Bashkuara”- theksoi ai. Dhe nuk ishte i vetmi në këtë qëndrim. Shumë diplomatë të pa identifikuar por të zemëruar të Evropës Lindore, njëri prej të cilëve shtetet baltike, ishin gjithashtu shumë kritikë ndaj asaj që ata e shohin si mëndje-madhësi të Francës, duke shprehur neveri ndaj idesë se njerëzit në Evropë duhet t’i shohin të baraslarguara pozicionet e Kinës dhe SHBA-së, dhe duke shtuar se është koha që demokracitë të qëndrojnë të bashkuara.
Me këndvështrime të tilla nga shtetet e BE-së që janë një përvojë vetjake kundër regjimeve jo liberale, idetë e Evropës që flasin me një zë mbi çështjen e gjeopolitikës duken më shumë se kurrë një ëndërr. Ajo që mund të sjellë e gjithë kjo, është shfaqja e një mënyre të re për të bërë biznes ndërkombëtar në Evropë.
Praktika tradicionale, sipas së cilës një “përgjumje” nga kancelaritë e Berlinit, Parisit dhe Brukselit do të diktonte efektivisht qëndrimin publik të bllokut, nuk ka funksionuar jashtëzakonisht mirë (këtë e dëshmojnë përpjekjet shumë të ngathëta të BE-së në bllokun ish-sovjetik, të cilat tani rrezikojnë ta përfshijnë atë në konfliktin midis armiqve të mëdhenj Armenisë dhe Azerbajxhanit).
Në kushtet kur vendet e Evropës Lindore, shumë prej të cilave kanë prioritete dhe morale ndërkombëtare shumë të ndryshme nga Brukseli, janë tani më të hapura për pozicionet e tyre, shanset e saj për të mbijetuar janë pothuajse zero.
Shtetet si Polonia, që po rriten ekonomikisht në krahasim me vendet gjithnjë e më shumë në stanjacion të Perëndimit dhe që tani aspirojnë haptazi të jenë fuqia kryesore ushtarake në BE, ka të ngjarë të udhëheqin përmes bindjes dhe shembullit. Nëse Brukseli nuk e kupton këtë, duke preferuar të evokojë angazhimin zyrtar të BE-së për një politikë të përbashkët të jashtme dhe të sigurisë, ajo do të bëhet gjithnjë e më e parëndësishme.
Në politikën e brendshme të Bashkimi Evropian, ne kemi parë gjithnjë e më shumë qendrën politike të gravitetit të zhvendoset drejt lindjes. Tashmë duket shumë e mundshme që të shohim të ndodhë e njëjta gjë edhe në lidhje me politikën e saj të jashtme. BE-ja komode dhe e parashikueshme që kemi njohur për 30 vitet e fundit po zhduket shumë shpejt para syve tanë. Do të jetë mirë që ne dhe Brukseli të mësohemi me këtë gjë.
