Nga Susan Chira
Për studiuesit e demokracisë të shqetësuar gjatë muajve të parë të trazuar të kësaj presidence, shkarkimi i kësaj jave të James Comey inicioi një raund të ri këmbanash alarmi.
Ndërsa Presidenti Trump sulmoi gjyqtarët, agjencitë e inteligjencës, shtypin, madje edhe Zyrën e Buxhetit të Kongresit – të gjitha kufizimet e mundshme të pavarura mbi pushtetin presidencial – ata vazhduan rregullimin e tabelave të tyre të rezultateve, duke u përpjekur të pastrojnë alarmimin nga zhurmat. Por shkarkimi i zyrtarit që kryeson një hetim mbi marrëveshjet e mundshme midis një fushate presidenciale dhe një pushteti të huaj kapërceu një linjë, për këtë ata ranë dakord.
“Alarmi nga metri 0 patjetër u shkoi përpjetë”, tha Lee Drutman, një anëtar i lartë në Fondacionin e Amerikës së Re. “Do të thosha se unë shkova nga 4 në 7 nga 10 në total”.
Pak veta argumentojnë se Shtetet e Bashkuara janë në rrezik të menjëhershëm për t’u bërë një autokraci, një term i përtypur shumë nga ekspertët këto ditë, përfshirë disa nga ata konservatorë si David Frum, ish-fjaluesi i presidentit George W. Bush. Por në biseda gjatë disa muajve të fundit, disponimi dhe vlerësimi i dijetarëve u rritën dhe ranë ndjeshëm.
Frikë kur zoti Trump dënon një gjyqtar në terma personale. Lehtësim kur administrata ndiente një qëndrim të përkohshëm të gjykatës për urdhërin e parë ekzekutiv që mbyllte kufirin me ata shtatë vende me shumicë myslimane. Alarm për denoncimet e shtypit. Admirim për një traditë të fuqishme amerikane të protestës.
“Kurdo që takojë dikë, më pyesin: ‘Sa i shqetësuar duhet të jem unë?’”, tha Yascha Mounk, një lektor mbi qeverisjen në Harvard, i cili ka paralajmëruar për rënien e angazhimit ndaj institucioneve demokratike në disa vende.
Ekziston një debat i gjallë në profesion mbi përgjigjen ndaj kësaj pyetjeje.
Shqetësimet e zotit Mounk janë ngritur në qiell. “Është hera e parë që ai ka bërë diçka, në vend që të ketë thënë diçka, që është drejtpërdrejt nga libri i autoritarëve të mundshëm”, tha ai këtë javë. Shkencëtarë të tjerë politikë argumentojnë se administrata Trump është treguar shumë kaotike dhe jokompetente për të dëmtuar institucionet demokratike.
Bright Line Watch, një studim i më shumë se 1.500 shkencëtarëve politikë mbi gjendjen e demokracisë në Amerikë, deri tani nuk ka regjistruar një kërcënim ekzistencial.
Por Susan Stokes, një profesore e shkencave politike në Yale e cila është një nga organizatorët e sondazhit, tha se ajo dhe kolegët e saj vendosën pas shkarkimit të z. Comey për të shtuar një pyetje të re në studimin e fundit: “Hetimet për zbatimin e ligjit të zyrtarëve publikë ose bashkëpunëtorët janë të lirë nga influenca politike”. Ajo shtoi në mënyrë të thatë: “Do të jetë interesante të shohim se si reagojnë kolegët tanë”.
Drutman është veçanërisht i shqetësuar nga mënyra se si liderët e kongresit menjëherë mbështetën z. Trump.
“Kjo sugjeron se besnikëria partiake është ende shumë më e fuqishme se kontrollet dhe balancat,” tha ai.
Znj. Stokes shqetësohet për temperamentin e z. Trump. “Shkencëtarët politikë supozojnë se politikanët janë ambiciozë dhe kryesisht të motivuar nga një dëshirë për të fituar dhe mbajtur detyrën,” tha ajo. “Nuk është një imazh lartësues i udhëheqësve tanë, por së paku i bën ato të parashikueshme, veprimet e tyre shpjegohen. Një president gjithnjë improvizues, ai që është krejtësisht i padisiplinuar, madje deri në pikën e dëmtimit të pozicioneve të veta – kjo me të vërtetë më shqetëson mua”.
Shumë nga shkencëtarët politikë flasin në mënyrë të pazakontë emocional rreth luftës me bindjet e tyre politike (në këtë rast, liberalët) dhe vlerësimet e tyre profesionale.
“Kam jetuar gjatë Reagan dhe Bush, dhe unë e di se si ndihesh kur duhet të durosh për një kohë të gjatë politika që nuk të pëlqejnë”, tha zonja Stokes. “Por kjo nuk të bën sikur i nënshtrohesh diçkaje. Ju jeni në një autobus dhe boshti është thyer dhe jeni duke shkuar drejt diku që nuk e dini fiks”.
Mounk vendosi të largohet nga Gjermania për atë që mund të duket si një arsye e veçantë: Si një hebre, ai u trajtua me një mënyrë mbytëse, saqë mendonte se nuk do të ndihej normal atje. Ai ndoqi kolegjin në Britani dhe më pas vështroi me tronditje nga Shtetet e Bashkuara, ndërsa vendi votoi për të dalë nga Bashkimi Evropian.
“2016 nuk ka qenë një vit i lehtë për mua,” më tha ai në shkurt. “Vendet që kam jetuar kanë rezultuar të mos jenë aq shumë fenerët e demokracisë multietnike që kam munduar se ishin. Personalisht jam konfuz, sepse kjo është Amerika që unë dua, ku qëndrimet janë në shumë mënyra më tolerante se në Evropë “.
Disa nga dijetarët që kanë dhënë paralajmërimet më të pasionuara janë ata që vijnë nga vende ku demokracia ka rrëshqitur në mënyrë spektakolare.
Znj. Turkuler Isiksel, një asistent profesore i shkencave politike në universitetin Columbia, e pa si një udhëheqës që në një moment pastaj e pa si një kontrollues potencial për ushtrinë e fuqishme të Turqisë, por vazhdoi të përdori institucione të tjera politike, të burgoste armiqtë dhe të shtypte gazetarinë e pavarur. Z. Mounk u rrit si një hebre në Gjermani me shumë vetëdije se masat mbrojtëse politike mund të zhdukeshin.
Një shkencëtar politik e quajti zonjën Isiksel si histerike në një bisedë në Twitter pasi ajo shkroi një artikull që paralajmëroi amerikanët se ajo që ajo kishte parë në Turqinë e saj të lindjes mund të ndodhte këtu.
Edhe pse ata pranojnë se as Turqia as Gjermania nuk kanë të njëjtën traditë të gjatë të demokracisë së qëndrueshme si Shtetet e Bashkuara, të dy ajo dhe z. Mounk thonë se amerikanët kanë një vetëkënaqësi të lindur nga një histori fatlume.
Zoti Mounk flet për një “kujtim të muskujve” se si me shpejti erërat politike mund të zhvendosen, dhe që familja e tij dhe shumë evropianë kanë përjetuar, por shumica e amerikanëve i ka munguar.
Si lexim gjumi, Znj. Iskisel u kthye në romanin Sinclair Lewis të vitit 1935 “Kjo nuk mund të ndodhë këtu”, e cila parashikon zgjedhjen e një populisti amerikan që imponon sundimin totalitar. Ndjenja e saj e urgjencës është rritur sepse ajo është një emigrante myslimane e martuar me një amerikan dhe duke pritur që karta e saj e gjelbër të bëhet e përhershme.
“Nuk i besoj ndjenjës amerikane se sa probleme kanë në të vërtetë”, tha ajo. “Unë mendoj se besimi i tepërt mund të jetë një rrezik këtu. Unë nuk e di se kush e ka kuptimin e saktë – njerëzit me përvojën ose njerëzit që nuk e kanë përjetuar atë më parë dhe nuk mund të kuptojnë se janë në një tenxhere me ujë që po ngrohet gradualisht”.
Për shembull, ajo argumentoi se fjalimi i z. Trump në Kongres në shkurt, i lavdëruar nga shumë komentatorë si fjalim presidencial i përshtatshëm, do të ishte denoncuar një vit më parë për islamofobi dhe racizëm, por fjalimet e tij të mëparshme kishin qenë aq magjepsëse saqë shkalla e papranueshmërisë ishte zhvendosur. Dhe ajo i hedh poshtë argumentet e paaftësisë, duke thënë: “Nuk duhet të jeni kompetent kur keni fuqitë e jashtëzakonshme të presidentit të SHBA-ve”.
Ndërkohë që qytetarët e thjeshtë mund të mbrojnë veten nga shenja e emocioneve të lajmit, shkencëtarët politikë që ndjekin shëndetin e demokracive gjejnë punën e tyre që tërhiqet në mënyrë të pashmangshme nga titujt.
“Është shumë e lehtë të kalosh vrimën e lepujve dhe të humbasësh pamjen e madhe”, tha z. Drutman në mars. Ai duhej të instalonte një aplikacion që e bllokonte atë nga uebfaqet për orë të tëra në mënyrë që të heqte vëmendjen e tij nga titujt e fundit për t’u përqendruar në shkrimet rreth polarizimit politik amerikan.
Studiuesit bien dakord se çfarë duhet të shikojnë për çfarë do vij pastaj: Kush do të emërohet si kreu i F.B.I.-së dhe çfarë do të bëjnë republikanët?
“A do të emërojë Trump një profesionist apo do të propozojë një shok?” tha z. Mounk. “Aftësia e tij për të minuar institucionet e pavarura është në duart e republikanëve”.
Drutman tha se nëse republikanët vazhdojnë të reflektojnë mbështetje ndaj z. Trump, kjo do ta ngrente “alarmin nga metri 0” në 8.
Tani për tani, mbajtësit demokratë të pozicioneve të “nxehta” po japin dorëheqjen për një jetë të kontrolleve të vazhdueshme, ndërsa kjo presidencë e jashtëzakonshme shpaloset. “Është si ai anëtar i familjes që është mjek”, tha zonja Stokes. “Ju shkoni në një darkë familjare dhe ata duan që ju të shikoni dhimbjen në bërrylin e tyre”./Lexo.al/
