Gjatë gjithë historisë, perandoritë kanë ushtruar ndikimin e tyre për mirë a për keq. Por cilat janë perandoritë më të mëdha në botë?
Romake, Perse, Britanike, Mongole… Historia e botës është formësuar nga perandoritë, të cilat kanë ndikuar kolektivisht në jetën sociale, politike dhe ekonomike të miliarda njerëzve.
Shpesh të karakterizuara nga tirania, dhuna dhe shtypja, perandoritë kanë një vend të diskutueshëm në histori, duke krijuar figura të tilla të shquara si Genghis Khan, Cezar Augusti dhe Kiri i Madh.
Për shkak të dominimit të tyre, rënia eventuale e një perandorie shpesh shënon një ndryshim sizmik në ekuilibrin global të fuqive. Por cilat ishin perandoritë më të mëdha në histori?
Përcaktimi i shkallës së një perandorie
Ka metoda të ndryshme për të përcaktuar perandoritë më të mëdha, që do të thotë se jo të gjitha burimet bien dakord se cila është në krye të listës. Mënyrat kryesore se si matet madhësia e perandorisë janë nga përmasa e territoreve, popullsia dhe gjatësia e sundimit.
Nëse përdorim masën e territoreve, atëherë në krye të listës do të ishte Perandoria Britanike, e cila, në kulmin e saj në vitin 1920, shtrihej në 26.35% të botës. Ndërkohë, renditja e perandorive sipas gjatësisë së sundimit do ta vendoste Perandorinë Romake në vendin e parë.
Megjithatë, për listën tonë, kemi zgjedhur si tregues madhësinë e popullsisë që jetonte nën perandorinë në kulmin e sundimit të saj. Me këtë masë, krahasimi është bërë me madhësinë e popullsisë së përgjithshme të botës në kohën e sundimit të perandorisë. Pra, kemi përfshirë pjesën e popullsisë sipas përqindjes për t’ju dhënë një ide mbi dominimin relativ të secilës perandori.
1. Perandoria Perse (550 para Krishtit–330 para Krishtit)
Me origjinë në Iranin e lashtë dhe e themeluar nga Kiri i Madh, kjo perandori njihet edhe si Perandoria Akamenide. Një nga superfuqitë e para globale, perandoria mbulonte zona të Azisë Qendrore, Mesdheut dhe Afrikës së Veriut, si dhe Maqedonisë dhe Thrakisë së lashtë (që sot përfshin Bullgarinë si dhe pjesë të Greqisë dhe Turqisë). Në kulmin e saj në vitin 480 pes, rreth 44% e popullsisë së përgjithshme të botës jetonte nën sundimin e saj.
2. Perandoria Mongole (1206-1368)
E themeluar nga Genghis Khan në atë që është Mongolia e sotme, shtrirja e Perandorisë Mongole ishte e madhe, në pjesë të Evropës Lindore, Indisë, Arktikut, Rrafshnaltës Iraniane dhe Maleve Karpate. Në fakt, nëse matet madhësia e perandorisë sipas masës së tokave të afërta, ajo do të zinte vendin e parë në listë, duke mbuluar nëntë milionë milje katrore. Në kulmin e vet në vitin 1290, ajo u shtri në 31% të popullsisë.
3. Perandoria Romake (625 pes-476 pas Krishtit)
Edhe pse shpesh përmendet në njëjës, Perandoria Romake në të vërtetë përfshin tre periudha të dallueshme mes tyre:
Periudha e Mbretërve
Roma Republikane
Roma perandorake
Sundimi i saj shtrihej në pjesë të Evropës, Afrikës së Veriut dhe Azisë Perëndimore. E themeluar nga Cezar Augusti, ndikimi i perandorisë mund të gjendet ende sot në shumë fusha duke përfshirë artin, teknologjinë dhe ligjin. Në kulmin e saj në vitin 150 pas Krishtit, perandoria sundonte 30% të popullsisë së botës.
4. Perandoria Mughal (1526–1857)
E themeluar nga Babur, sundimtari i Ferganës (principata në Uzbekistan), Perandoria Mughal u shtri në pjesë të mëdha të Azisë Jugore. Shtrirja e perandorisë përfshinte Afganistanin verior, Bangladeshin e sotëm dhe shtetin indian të Assam derisa u shpërbë nga Raj-i Britanik. Në kulmin e saj në vitin 1700, sundimi i perandorisë u shtri në 24% të popullsisë së botës.
5. Perandoria Britanike (1707-1981)
Nëse merren parasysh të gjitha krahasimet, Perandoria Britanike mund të quhet më e madhja në histori. Rritja e vendit për t’u bërë një fuqi globale filloi në fund të shekullit të 16-të, me perandorinë që arriti kulmin në shekullin e 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të. Në vitin 1920, gjithsej 412 milionë njerëz jetonin nën kontrollin e saj, një numër sa 23% të popullsisë së botës në atë kohë.
Perandori kundrejt dinastisë
Për qëllimet e kësaj liste, kemi bërë një dallim midis perandorive dhe dinastive. Sidoqoftë, për krahasim, ja si do të përshtateshin disa nga dinastitë e mëdha:
Dinastia Qing (1644-1911):
Në kulmin e saj në 1760-1800, Dinastia Qing mbulonte 37% të popullsisë së botës.
Dinastia e Song-it të Veriut (960–1127):
Në shtrirjen e saj më të madhe në 1111, Dinastia Song e Veriut mbulonte 32% të popullsisë.
Dinastia Han Perëndimor (202 pes-9 pas Krishtit; 25-220 pas Krishtit):
Në kulmin e saj në vitin 1 pas Krishtit, Dinastia Han Perëndimore mbulonte 32% të popullsisë. / bota.al
