Problemi është gazi, të paktën për evropianët, sepse nafta, pavarësisht gjithçkaje, është shumë më e qetë. Sulmi izraelit pritej prej javësh dhe çmimet tashmë kishin zbritur pak. Çmimi i naftës, që tërheq më shumë vëmendjen, ishte rritur nga nivelet më të ulëta vjetore prej 72 dollarë për fuçi në shtator në pothuajse 80, përpara se të binte sërish në 76 dollarë ditët e fundit.
Të premten, tregu i gazit e parashikoi shumë mirë krizën dhe, duke rrezikuar pak me teori konspirative, tregjet tashmë dinin diçka për sulmin. Çmimet u hapën në mëngjes me 42 euro për megavat orë (MWh) dhe u rritën gjatë ditës në 44, duke e çuar kështu shtimin e përgjithshëm në më shumë se 5 euro në javë, maksimumi i ri, që nga dhjetori i kaluar.
Bursat në mbyllje, për naftën amerikane Nymex dhe për gazin londinezja ICE, japin sinjale shumë shteruese për gjendjen e gjërave. Ato pasqyrojnë informacionin më të mirë të disponueshëm që orienton vendimet për blerjen dhe shitjen e qindra mijëra tregtarëve, që jep pasoja në çmimin e mbylljes. Fuqia e tepruar ushtarake e Perëndimit, në këtë rast Izraeli i mbështetur nga Shtetet e Bashkuara, është e tillë që rreziqet për eksportet e naftës janë shumë të ulëta, si rrjedhojë çmimet për fuçi mbeten ende të ulëta.
Bazat, megjithatë, janë në favor, me kërkesën kineze që rritet vetëm pak pas dy dekadash vozitje. Nga ana e ofertës, të gjitha vendet po rriten, me ato të Lindjes së Mesme, të pjesës jugore të Gjirit, tashmë aleatë të Perëndimit, të cilat kanë një kapacitet të jashtëzakonshëm të papërdorur, afro 5 milionë fuçi në ditë, një maksimum që në të kaluarën u ka paraprirë gjithmonë rënieve të çmimeve. Është befasuese rritja e vazhdueshme e prodhimit në Shtetet e Bashkuara, me 12.3 milionë fuçi në ditë, prodhuesi kryesor në botë, 1 milionë më shumë në vit, 4 më shumë se në vitin 2016, kur me Trumpin e sapo zgjedhur, çmimet ranë në 30 dollarë.
Sado i largët të duket sot, megjithatë rreziku i ndërprerjes së eksporteve nga Lindja e Mesme është ende i pranishëm. Natyrisht, Izraeli nuk ka bombarduar infrastrukturën e naftës të Iranit, i cili eksporton rreth 1.5 miliardë miliardë në ditë, por rreziku ka të bëjë me ngushticën e Hormuzit, në fund të Gjirit Persik, teorikisht nën kontrollin e Iranit, i cili, megjithatë, që nga lufta e vitit 1981 me Irakun, nuk arriti kurrë ta bllokojë. Aty kalojnë afërsisht 15 milionë fuçi në ditë eksporte nafte, 15% e kërkesës totale prej 102 miliardë fuçi. Nëse ndonjëherë do të ketë sukses, atëherë çmimet do të rriteshin edhe në 200 dollarë, një mundësi e largët, por që shton një premium të lehtë, i vlerësuar në 5-8 dollarë.
Pak më delikate, të paktën për evropianët, është çështja e gazit, sepse 108 miliardë metra kub (Mmc) të eksportuara nga Katari, prodhuesi kryesor në botë i gazit të lëngshëm, plus 8 Mmc të tjerë nga Emiratet kalojnë përmes Hormuzit. Ndryshe nga tregu i naftës, i cili është bërë shumë më likuid gjatë 50 viteve të fundit me më shumë diversifikim të prodhuesve, tregu i LNG është më i ri, me më pak eksporte dhe më shumë përqendrim të ofertës. 116 miliardë që kalojnë nga Hormuzi janë 22% e totalit të eksporteve, ato që ndikojnë në çmimet e gazit në Evropë, i cili arriti 44 euro të premten.
Këtu, efikasiteti i tregut, qoftë edhe për shkak se është më i ri, është dukshëm më i ulët. Është problem për Europën, sepse çmimi i gazit përcakton çmimin e energjisë elektrike, i cili rritet në 90 €/MWh në Europë. Kthimi në mesataren e paraluftës, 50-60 Euro është ende shumë larg. Dimri nuk ka ardhur ende, lufta në Ukrainë së shpejti do të mbushë tre vjet dhe Evropa mbetet më e ekspozuara ndaj gjeopolitikës së energjisë, pavarësisht nga deklaratat e politikës së Brukselit për burimet e rinovueshme, efikasitetin dhe diversifikimin. / bota.al
