Pas mesit të natës muzika pushoi, rrëmuja e pasagjerëve u davarit dhe u shpërbë në pëshpërima të përgjumura, ndërsa të dy zemrat mbetën vetëm në taracën e mugët, duke jetuar nën ritmin e gulcimeve të anijes.
Pas një copë here të gjatë, ai e vështroi Fermina Dasën. Në vezullimin e lumit iu duk si fantazmë, me një profil statuje që ëmbëlsohej nga një shkëlqim i vakët kaltërosh, dhe zbuloi se ajo po qante në heshtje. Por në vend që ta ngushëllonte ose të priste që t’i shteronin lotët, siç donte ajo, e pushtoi frika.
– Mos do të rrish vetëm? – e pyeti.
– Po të qe ashtu, s’do të kisha thënë të vije brenda, – i tha ajo.
Atëherë, ai zgjati gishtërinjtë e kallkanosur në errësirë, kërkoi verbazi dorën e saj dhe e gjeti që po e priste. Të dy qenë aq mendjekthjellët, sa t’ia pohonin vetes në një çast-vetëtime, se asnjëra nga ato duar eshtake të plakura, nuk ishte ajo dorë qe e patën përfytyruar përpara se ta preknin. Por, një çast më vonë, ato duar u bënë vërtet ashtu siç i patën përfytyruar. Dhe kur ajo zuri ti fliste për të shoqin e vdekur, në kohën e tashme, sikur të qe gjallë, Florentino Ariza e kuptoi se edhe për Ferminën kishte ardhur ora që ta pyeste me dinjitet, me madhështi e me një dëshirë të pamposhtur jete, se ç’do të bënte me atë dashuri që i kishte mbetur pa zot.
Fermina nuk reshti së tymosuri që të mos lëshonte dorën që mbante të sajën. E kishte pushtuar tej e tej vetëm një dëshirë: të kuptonte! Nuk mund të përfytyronte burrë më të mirë se ai që kishte pasur, e megjithatë kur rikujtonte jetën e saj, gjente më tepër gjëra të bezdisshme sesa të këndshme: shumë shpesh kishte munguar mirëkuptimi reciprok, kishte pasur zënka të kota dhe mëri qe mezi fashiteshin. Befas, ajo psherëtiu:
– Mezi të besohet, ta marrë djalli, ta marrë. Kur e mendon se si mund të jesh aq e lumtur për vite me radhë, mes aq shumë budallallëqesh e grindjesh, pa marrë dot vesh me saktësi, nëse ishte apo s’ishte dashuri ajo!
Pasi e zbrazi kësisoj, zemrën, dikush kishte fikur hënën. Anija ecte avash, duke hedhur njerën këmbë përpara tjetrës, me kujdes, si një bishë e stërmadhe në pergjim. Fermina Daza kishte shpëtuar nga ankthi.
– Shko tani. – tha.
Florentino Ariza i shtrëngoi dorën dhe u përkul që ta puthte ne faqe. Por ajo e shmangu me zërin e saj të ngjirur e të embël.
– Jo, – i tha, – mbaj era plakë.
E dëgjoi të dilte në errësirë, dëgjoi hapat e tij nëpër shkallë. E dëgjoi të pushonte së qenuri deri në të nesërmen. Fermina ndezi një cigare tjetër dhe ndërsa tymoste, iu kujtua doktor Hovenial Urbinoja me kujtimet e tij të përkryer prej lini, me seriozitetin e tij profesional, me simpatinë e tij marramendëse dhe me dashurinë e tij zyrtare. Ai ndodhej në një anije tjetër të së kaluarës, dhe përshëndeste me kapelen e tij të bardhë.
“Ne burrat jemi ca skllevër të mjerë të paragjykimeve, – i pati thënë ai dikur. – “Ndërsa kur një gruaje i hipën në kokë të shkojë me një burrë, s’ka pengesë që s’e kapërcen, s’ka kala që s’e shemb, s’ka normë morali që s’e shkel me dy këmbë, s’ka Zot që i del përpara”.
Fermina vazhdoi të rrinte pa lëvizur deri në agim, duke menduar për Florentino Arizën, jo si për atë rojën e trishtë të parkut të vogël të Los Evanheliosit, kujtimi i të cilit nuk i zgjonte asnjë dritëzë të vetme nostalgjie, por ashtu siç ishte tani, i rrëzuar nga mosha dhe i çalë, por real: burri që kishte qenë përherë pranë saj, por që ajo s’pati sy ta shihte. Dhe, ndërsa anija e tërhiqte me gulshet e saj të fuqishme drejt shkëlqimit të trëndafilave të parë, ajo i lutej Zotit vetëm për një gjë: që Fiorentina Ariza të dinte nga t’ia niste të nesërmen… / bota.al
