Ayaan Hirsi Ali është quajtur intelektualja feministe më e njohur, që ka dalë nga Afrika. Sidoqoftë, në Perëndim, aktivistja somaleze shpesh është sulmuar për denoncimet e saj të forta ndaj islamit radikal dhe ligjit të Sheriatit.
Biografia e saj është tronditëse. Ajo i mbijetoi gjymtimin gjenital, iku nga Afrika dhe u bë anëtare e Parlamentit holandez. Ajo bashkëpunoi me Theo van Goghun në filmin e tij “Submission”, i cili kritikonte fort trajtimin e grave në Islam dhe çoi në vrasjen e regjisorit. Në vitin 2014, pas një fushate ku e denonconte fort, Universiteti Brandeis tërhoqi medaljen e nderit dhe ftesën drejtuar saj, për të folur në aktivitete.
E pandalur, ajo shkroi bestsellerët “Nomad”, “Pa fe”, “Heretik” dhe “Virgjëresha në kafaz”, dhe monografinë të këtij viti “Sfida e Davas: Islami Politik si Ideologji dhe Lëvizje dhe si t’i Kundërvihesh” (Hoover Institution Press). Nënshtetase holandeze dhe amerikane, ajo krijoi Fondacionin Ayaan Hirsi Ali në Nju Jork për të çuar përpara punën e saj.
Në vitin 2004 u vra regjisori holandez Theo van Gogh. Një kërcënim me vdekje, që ju drejtohej juve, ishte ngulur me thikë në gjoksin e tij. Si është jeta nën një fetva?
Unë jam e rrethuar nga njerëz që mbajnë armë dhe të cilët më tregojnë se ku mund dhe nuk mund të shkoj, dhe atë që mund dhe nuk mund të bëj. Kështu që nuk jam plotësisht e lirë. Kjo është gjithçka që mund të them, për arsye sigurie.
Ju keni ndryshuar. Ndërsa më parë mendonit se dhuna islame ishte e pandashme nga vetë Islami, tani po kërkoni reforma fetare dhe keni bashkuar forcat me muslimanë që mendojnë njësoj.
Para së gjithash, unë jam rritur. Por le të bëjmë disa dallime. Islami trajtohet njësoj si çdo fe tjetër në SHBA. Në realitet, Islami është pjesërisht fetar dhe pjesërisht politik. Dhe argumenti që unë parashtroj është ky: Le t’i mbrojmë aspektet fetare të Islamit. Dhe t’i luftojmë aspektet politike të Islamit që janë subversive, duke përdorur mjete ekonomike, diplomatike dhe politike.
Na tregoni për librin tuaj të ri, “Sfida e Davas”.
Dava është infrastruktura e përdorur për të indoktrinuar dhe radikalizuar njerëzit. Këto grupe Dava kanë hedhur rrënjë në Amerikë dhe kanë ndikim në komunitetet etnike. Dearborn, Michigan, dikur ishte vend i një bashkësie muslimane amerikane, të asimiluar. Sot, ju shihni gjëra që janë të njohura për një evropian. Një grua që ecën prapa burrit të saj. Radhë të tëra shtëpish, ku gratë thjesht nuk dalin. Prindër që përpiqen të izolojnë fëmijët e tyre nga jeta amerikane, qoftë duke i arsimuar në shtëpi, ose duke i dërguar në shkolla dhe qendra muslimane. Po shohim atë që ndodh në Europë.
A jemi, në ndonjë kuptim, duke e fituar “luftën kundër terrorizmit”?
Jo, sepse ne nuk po luftojmë. Ne as nuk e pranojmë se po luftojmë një luftë ideologjike. Pjesërisht është arrogancë. Ne mendojmë për islamin radikal më shumë si një shqetësim. “Oh, po është Al-Kaida. OK, ne do të dërgojmë disa djem, pastaj edhe disa dronë. Vetëm kaq”.
Një kapitull tek libri “Heretik” sugjeron kundërvënien ndaj terrorizmit të xhihadit me një fushatë informacioni, siç bëri Perëndimi gjatë Luftës së Ftohtë. Intelektualët e shquar, përfshirë Bertrand Russell, Karl Jaspers dhe Jacques Maritain, mbështetën shpërndarjen në Evropën Lindore, me më shumë se 10 milionë libra dhe revista.
Dhe nuk kemi thënë kurrë se sistemi ynë ishte një ekuivalent moral me sistemin sovjetik. As nuk kemi pretenduar se kapitalizmi ishte një lloj shpëtimi, një kundër-utopi. Nuk ishte. Meqë ra fjala, Bertrand Russell ishte i joshur nga ideja e komunizmit, deri kur e pa atë në praktikë.
Ju thoni se ne dikur lartësonim Aleksandr Solzhenitsynin, Andrei Saharovin dhe Václav Havelin – dhe kështu duhet të bëjmë me reformatorët islamikë. A mund të na përmendni një apo dy prej tyre? Kush janë Volterët e Islamit?
Ka një këtu në Shtetet e Bashkuara. Ai quhet Faisal Al Mutar, dhe është nga Iraku. Unë e kam dëgjuar në kampuset amerikane. Eshtë bindës, logjikisht i qëndrueshëm, bindës dhe shumë dëfryes.
Organizata e tij, “Ide përtej kufijve”, arrin të ndryshojë mendjet e njerëzve. Unë nuk e di se çfarë rezervon e ardhmja për të, por nëse po kërkojmë njerëz bindës që arrijnë mijëra, ndoshta miliona mendje dhe zemra, ai është i vendosur ta bëjë këtë. E marr atë si shembull, sepse flet arabisht dhe punon nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ka një emër tjetër që nuk duhet harruar: Raif Badavi, një shtetas saudit i ri në moshë. Ai u ra këmbanave për padrejtësitë në Arabinë Saudite: shpërdorimin e pushtetit, përqendrimin e pushtetit në duart e klerit. Ai argumenton për më shumë laicizëm. U dënua me njëmijë kamzhikë. Pesëdhjetë janë goditur. Ai po torturohet dhe është diabetik dhe me shëndet të dobët. Publiciteti e mban gjallë. Nëse ka një gjë që unë mund të kërkoj nga Donald Trumpi, do të ishte lirimi i atij të riu.
Njerëzit në të djathtën ekstreme kanë përdorur emrin tuaj për të justifikuar islamofobinë dhe për të ndezur një lëvizje anti-islame në Amerikë. Çfarë do t’u thonit atyre?
Unë do të thosha se nuk ka islamofobi. Është një term i projektuar strategjikisht, për t’u dhënë perëndimorëve të njëjtin reagim, si kur dënon homofobinë ose racizmin. Islami është një fe. Është një grup idesh. Pra, nëse jeni kritikë ndaj këtij grupi idesh, nuk jeni fobikë: Ju keni një mendim.
Shumë njerëz i konsiderojnë fyese, ato që ju thoni.
Mendoj se ajo që dikur quhej “provokative”, tani quhet “fyese”. Ne jemi në kufirin mes politikës së identitetit dhe korrektësisë politike. Elementet radikale përfitojnë nga kjo dhe e shfrytëzojnë. Njerëzit nuk e shohin se sharia është përhapur nga qendra e saj, deri në Perëndim. Gjymtimi gjenital i femrës po ndodh në Shtetet e Bashkuara. Martesat e fëmijëve, martesat e detyruara dhe vrasjet e nderit po ndodhin në Shtetet e Bashkuara dhe në Evropë. Ato nuk publikohen sepse termi “islamofobi” u përplaset në fytyrë të gjithëve. Televizionet e lajmeve ndjehen shumë të frikësuar për ta trajtuar këtë temë.
Pra, për t’iu kthyer pyetjes tuaj të mëparshme: Po, unë kam ndryshuar. Ishte e vështirë për mua të bisedoja me reformatorët muslimanë, sepse ngecja në një mospërputhje logjike. Nga njëra anë, ju doni të reformoni Islamin, por nuk dëshironi ta vini në pikëpyetje trashëgiminë e Muhamedit ose moralin e Kur’anit. Pra, si mund ta reformoni? Kam kuptuar se, para së gjithash, gjërat kërkojnë kohë. Njerëzi të sinqertë po punojnë për këtë – Asra Nomani, Zuhdi Jasser dhe të tjerë. Po punoj edhe me ish-muslimanë, të cilët dëshirojnë të ngrenë pyetje kritike. Dua të krijoj një platformë më të gjerë njerëzish brenda komuniteteve myslimane në Shtetet e Bashkuara, veçanërisht në kampuse, ku formohen mendjet e udhëheqësve të ardhshëm.
Sa realiste është shpresa juaj për reforma? A jeni naive?
Ne e harrojmë Republikën Islamike të Iranit. Një popullsi e tërë në Iran ka jetuar nën Sheriat prej 1979-ës e deri më tani dhe janë shumë kundër saj. A mund të them se nga njerëzit që kam takuar, ata që janë më armiqësorë ndaj fesë në përgjithësi dhe Islamit në veçanti, janë iranianët?
Si ndikoi Pranvera Arabe në etjen për reforma?
Pas Pranverës Arabe dhe ngritjes së ISIS-it, muslimanët që kishin shmangur ballafaqimin me Islamin si një sistem politik, nuk mund ta bënin më këtë gjë. Ata u vendosën në një pozicion ku duhej të vendosnin. Tani ata janë bashkuar në një grup më të dukshëm njerëzish, që unë e quaj “modifikues”. Ata vërejnë se diçka rreth Islamit – tradita, feja, shkrimet e shenjta – duhet të shihen historikisht dhe jo të mbarten në shekullin e 21-të. Unë jap shembuj në librin tim “Heretik”. Për shembull, një klerik që bën pyetjen retorike: “Pse duhet të urrejmë hebrenjtë, kur nxjerrim përfitime nga të gjitha zbulimet që kanë bërë hebrenjtë?” Pyetje të tilla mund të duken të arsyeshme këtu, por janë revolucionare në pjesë të Lindjes së Mesme, ku popullsia në përgjithësi është indoktrinuar për vite dhe vite me radhë, që të urrejë çdo çifut, të mirë apo të keq.
Dhe çfarë ndryshimesh keni parë për gratë?
Gratë po organizohen në Arabinë Saudite, në Emiratet e Bashkuara Arabe, në Iran. Në Arabinë Saudite, thonë se nuk e duan kujdestarin mashkull. Ato janë duke u përballur me akuzën se po kërkojnë një ndryshim kundër Sheriatit, por vazhdojnë ta kërkojnë, gjithësesi. Ato vazhdojnë të kërkojnë të drejtën për të ngarë makinën. Vazhdojnë të kërkojnë të drejtën për të punuar. Të gjitha këto gjëra janë anti-Sheriat.
E megjithatë, procesi zgjedhor nuk i ka mbështetur domosdoshmërisht shpresat tuaja, apo jo?
Pranvera Arabe hapi sytë e njerëzve, dhe isha shumë optimiste për atë çfarë po ndodhte në Tunizi dhe në Egjipt. Në të dy vendet, Vëllazëria Myslimane hyri në skenë. Ata ishin shumë mirë të organizuar dhe me kandidatë për zgjedhje. Në Egjipt fituan dhe në Tunizi, ata fituan dy herë. Për mua, kjo ishte e parashikueshme. Ajo që ishte inkurajuese ishte opozita, njerëzit që nuk dëshironin ligjin e Sheriatit dhe e thanë këtë në mënyrë sa më të qartë: “Ne e kundërshtojmë Vëllazërinë Myslimane, sepse ata duan ta krijojnë Sheriatin dhe ne nuk e duam Sheriatin”. Ju pyesni çfarë ma ndryshoi mendjen. Është kjo masë empirike provash, mu përpara syve tanë. Jo vetëm që ndryshova mendje, por fillova ta shoh këtë mundësi, nga e cila qeveritë tona nuk po përfitojnë.
Pra, doktrina islame nuk ka ndryshuar, por ndoshta, potencialisht, ekziston një elektorat i madh që mund ta ndryshojë atë, mund ta modifikojë. Shumë po përpiqen, dhe po paguajnë me jetën e tyre. / Hoover Institution – Bota.al
