Tridhjetë ditët që ndryshuan Amerikën dhe po ndryshojnë botën. Në muajin e parë të kthimit në Shtëpinë e Bardhë, Donald Trump ka shpallur një ortek masash, nga ndryshimet në skenën ndërkombëtare deri te dhjetëra urdhra ekzekutivë për politikën e brendshme.
Ai ka hedhur poshtë çdo tabu mbi negociatat me Rusinë për luftën në Ukrainë. Ka vendosur tarifa tregtare ndaj aleatëve dhe rivalëve. Ka urdhëruar dëbimin masiv të emigrantëve. Ka ndalur tranzicionin drejt energjisë së gjelbër dhe mohuar provat e ndryshimeve klimatike. Ka larguar nga puna mijëra punonjës të administratës publike.
Përballë këtyre masave, presidenca e tij është krahasuar nga historianët me Franklin Delano Rooseveltin, por në një formë të përmbysur: Në vend që të ndërtojë institucione të mëdha dhe të qëndrueshme, Trump është shkatërruesi i rregullave dhe marrëveshjeve. Ai ka marrë kontrollin absolut mbi sistemin politik dhe ka treguar se nuk do të ndalet para asgjëje.
Lufta tregtare dhe përplasja me Evropën
Në një sulm të drejtpërdrejtë dhe të paprecedentë, Trump ka eliminuar de facto Volodymyr Zelenskyn si liderin e Ukrainës. Ai ka shpallur tarifa të reja mbi tregtinë, duke u kthyer kundër Evropës. “Do të vendosim tarifa 25% për makinat e prodhuara jashtë vendit, për ilaçet dhe për gjysmëpërçuesit,” ka thënë ai.
Kompanitë kanë kohë deri më 2 prill për t’u përshtatur. Ai gjithashtu ka paralajmëruar se tarifat do të rriten edhe më shumë gjatë vitit të ardhshëm.
Donald Trump si “i dërguari i Zotit”
Donald Trump është i bindur se ka mbijetuar nga një atentat në Pensilvani, dhe se ka një mision hyjnor për të përmbushur.
Në rrjetin e tij Truth Social, ai ka shpallur se ka të drejtën për pushtet ekzekutiv absolut. “Kush shpëton vendin e tij nuk shkel asnjë ligj.” Kjo deklaratë i atribuohet Napoleonit, por në fakt vjen nga mendimtarë të ekstremit të djathtë amerikan, të cilët mbështesin “teorinë e ekzekutivit të unifikuar”. Në fund, kjo mund të shkojë në Gjykatën e Lartë, e cila është tashmë e dominuar nga një shumicë konservatore, e cila është gjithnjë e më e ndjeshme ndaj pretendimeve të Trumpit.
Sulmet
Presidenti i SHBA ka miratuar mbi 100 urdhra dhe dekrete në më pak se një muaj. Që nga ato më të parëndësishmet, si heqja e ndalimit të qeseve plastike, ka riemërtuar Gjirin e Meksikës si “Gjiri i Amerikës”.
Trump ka kërkuar tërheqjen e akuzave për korrupsion ndaj kryebashkiakut të Nju Jorkut, Eric Adams, jo sepse e konsideron të pafajshëm, por sepse e sheh atë si një aleat për dëbimin e emigrantëve.
Presidenti ka filluar ndëshkime politike në masë, duke hetuar prokurorët që kanë ndjekur sulmuesit e Kongresit më 6 janar 2021, dhe ka hequr mbrojtjen e sigurisë për Joe Bidenin dhe për republikanët që nuk i janë besnikë, si Mike Pompeo dhe John Bolton.
Doktrina “America First” dhe nacionalizmi ekonomik
Trump po zbaton një populizëm intervencionist, të bazuar te interesat amerikane. “Amerika vjen para gjithçkaje, përfshirë të drejtat e njeriut dhe ligjin ndërkombëtar.”
Në politikën e jashtme, ka firmosur mbi 20 dekrete dhe ka marrë një sërë pozicionesh të reja dhe radikale: Një marrëveshje për paqen në Ukrainë që favorizon vetëm Putinin. Mbështetje për forcat e ekstremit të djathtë në Gjermani. Propozimin për ta kthyer Gazën në një qendër turistike të stilit amerikan, por pa palestinezët. Shkëputje të pjesshme nga NATO. Tërheqje nga marrëveshjet multilaterale si Pakti i Parisit për Klimën dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë.
Një nga projektet më dramatike të Trumpit është shkatërrimi i “soft power”-it amerikan, duke kërcënuar me mbylljen e USAID, agjencisë së ndihmës humanitare dhe zhvillimit.
USAID ka 9,000 punonjës dhe është një nga mjetet kryesore të ndikimit të SHBA-ve në botë. Por luftërat tregtare të Trumpit janë ato që kanë pasur ndikimin më të madh në botë. Ai ka nisur konflikte ekonomike me Kinën, Kanadanë, Meksikën dhe Evropën. Formula e tarifave reciproke, e cila mund të miratohet deri në fillim të prillit, do të shkatërrojë çdo marrëveshje tregtare multilaterale dhe do të izolojë ekonomikisht SHBA-në.
Imigracioni si emergjencë kombëtare
Imigracioni është prioriteti kryesor i Trumpit, i identifikuar nga e djathta nacionaliste dhe populiste si armiku i brendshëm.
Trump e ka shpallur atë “një emergjencë kombëtare”, duke justifikuar bastisjet policore dhe dëbimet masive të emigrantëve të parregullt.
Fillimisht, dëbimet filluan me ata që kishin kryer krime, por më pas u zgjeruan edhe te njerëzit që kishin vite që jetonin në SHBA, punonin dhe paguanin taksa, por pa dokumente të rregullta.
Deri në fund të janarit, rreth 900 persona dëboheshin çdo ditë, por shifra ra në 600 në mes të shkurtit, duke shkaktuar pakënaqësinë e presidentit.
Lufta kundër ndryshimeve klimatike dhe të drejtave civile
Por imigracioni nuk është e vetmja emergjencë kombëtare. Trumpi ka miratuar procedura të posaçme për sektorin e energjisë, për të përshpejtuar prodhimin nga burimet fosile, pa marrë parasysh efektin serë.
Ai ka shkatërruar disa të drejta civile që ishin konsideruar të fituara, duke anuluar me shtatë urdhra presidencialë programet federale për diversitetin, barazinë dhe përfshirjen, si dhe ka nisur hetime qeveritare ndaj disa kompanive të mëdha, duke i detyruar ato të tërhiqen nga politikat e përfshirjes sociale.
Reforma drastike në administratën federale
Trump ka nisur një reformë të gjerë të qeverisë, me mbi 15 urdhra ekzekutivë. Figura qendrore në këtë reformë është Elon Musk, i cili drejton Departamentin e Efikasitetit (Doge). Musk ka premtuar kursime prej 2 trilionë dollarësh, por për ta arritur këtë ka nisur shkurtimin e 200,000 punonjësve federalë, nga 2.3 milionë të punësuarit aktualë.
Disa nga shkurtimet kanë qenë kaq të shpejta dhe të pakontrolluara, saqë edhe Musk është detyruar të rikthejë disa punonjës urgjentisht, si fjala vjen, ata që menaxhonin armët bërthamore në Departamentin e Energjisë.
E djathta e re amerikane, me qasjen e saj radikale, mund të çojë në eliminimin e të gjithë ministrive dhe agjencive, përfshirë Departamentin e Arsimit, Byronë e Mbrojtjes së Konsumatorit (CFPB), e cila mbron qytetarët nga abuzimet financiare.
Çfarë e pret Amerikën dhe botën?
Nëse 30 ditët e para të Trumpit kanë dërguar një mesazh të qartë brenda dhe jashtë Amerikës, 47 muajt e mbetur të mandatit do të tregojnë nëse ai do të jetë vërtet “anti-Roosevelti”. Amerika dhe bota tashmë kanë ndryshuar, por mbetet për t’u parë çfarë gjurmësh do të lërë Trump në demokracinë amerikane dhe në ekuilibrat ndërkombëtarë. / bota.al
