“Për sigurinë kombëtare dhe lirinë në mbarë botën, Shtetet e Bashkuara besojnë se zotërimi dhe kontrolli i Groenlandës janë një domosdoshmëri absolute.” Kjo deklaratë e Donald Trump, e bërë ende pa e marrë detyrën, vuri në alarm gjysmën e Europës.
Më pas, ishte djali i tij, Donald Trump Jr., që me vizitën e tij të shkurtër në ishull shkaktoi një furtunë politike: “E dimë si i trajtoni inuitët në Alaskë,” i thanë në aeroportin e Nuuk-ut, duke e pritur me gjeste fyese. “Groenlanda është e jona, i përket popullit të Groenlandës dhe nuk duam të jemi amerikanë,” sqaroi për të gjithë kryeministri groenlandez, Múte Egede.
Ndërkohë, kryeministrja daneze Mette Frederiksen, e cila që në vitin 2019 kishte refuzuar një kërkesë të ngjashme të Trumpit, përsëriti se ishulli “nuk është në shitje.”
E kolonizuar nga vikingët dhe më pas e kaluar në duart e danezëve, Groenlanda është sot një shtet autonom brenda Mbretërisë së Danimarkës, me një qeveri, parlament, gjykatë dhe polici të vetën; vetëm politika e jashtme, mbrojtja dhe financat mbeten në duart e Kopenhagës. Po pse është kaq i rëndësishëm ky ishull për SHBA-në?
Mjafton të shikosh një hartë për ta kuptuar. Ky ishull pothuajse i pabanuar, i mbuluar nga akujt në 90% të territorit të tij, është pika e fundit strategjike e NATO-s përpara kontinentit ruso-kinez. Përtej Polit të Veriut shtrihet Arktiku ruso-siberian, me 25,000 kilometra vijë bregdetare, qytete të mëdha si Arkangelsku dhe Murmansku, baza ushtarake, porte, hekurudha dhe infrastrukturë të rëndësishme.
Një sulm ndaj Amerikës mund të vijë vetëm nga ky rajon, duke kaluar mbi Groenlandë, e cila megjithatë është pothuajse e pambrojtur ushtarakisht: përveç bazës amerikane në Pituffik, në skajin verior të ishullit, që është jetike për mbrojtjen nga raketat dhe për komunikimet satelitore, si dhe katër anijeve të Marinës daneze, nuk ka asgjë tjetër. “Gjatë Luftës së Dytë Botërore, ishulli u vu nën mbrojtjen e Aleatëve. Më pas, gjatë Luftës së Ftohtë, danezët i dhanë SHBA-ve të drejtën për të ndërtuar një bazë ajrore. Por që nga viti 2008, kur groenlandezët morën të drejtën për të menaxhuar në mënyrë të pavarur burimet e tyre natyrore, gjërat kanë ndryshuar,” vëren Robert Peroni, një ish-alpinist nga Tiroli i Jugut, i cili prej dyzet vitesh jeton në Tasiilaq, në bregun lindor, ku ka hapur Casa Rossa, një hotel që ofron edhe të vetmen mundësi punësimi për komunitetin lokal.
“Danimarka bën shumë për Groenlandën,” shton ai. “Gjysma e buxhetit të saj varet nga subvencionet e Kopenhagës, që arrijnë mbi gjysmë miliardë euro në vit.”
Është e vërtetë që ishulli është i pasur me minerale strategjike, por shfrytëzimi i tyre do të kërkojë vite, për shkak të kushteve të vështira klimatike, logjistike dhe infrastrukturore. “Industria e vetme është peshkimi, edhe pse turizmi po zhvillohet, por vetëm në bregun perëndimor,” përfundon Peroni.
Ndërkohë, shkrirja e akujve po e bën Arktikun të lundrueshëm. Rrugë detare dikur të famshme për ekspeditat epike, si Kalimi i Veriperëndimit, i kryer për herë të parë në fillim të viteve 1900 nga norvegjezi Roald Amundsen, tani janë gjithnjë e më të aksesueshme, jo vetëm për turizmin e kroçerave, por edhe për anijet tregtare. Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, cisternat ruse dhe kineze kanë filluar të anashkalojnë sanksionet duke kaluar përmes ujërave arktike.
Moska dhe Pekini po përpiqen të zgjerojnë sferat e tyre të ndikimit në rajonin polar duke përfituar nga ndryshimet klimatike. Sepse me një rritje të temperaturave katër herë më të lartë se mesatarja globale (+0.75°C për dekadë), që brenda fundit të kësaj dekade mund të ketë verë pa akull në këtë zonë. Dhe një Arktik “blu”, i përbërë nga det i hapur, përbën një kërcënim edhe për superfuqinë amerikane. / bota.al
