Nga Nicholas Kristof
“New York Times”
Në verën e vitit 1914, pakkush e dëshironte luftën ose mendonte se një luftë e madhe ishte e mundur. Gjyshërit e mi u martuan atë pranverë në Lviv, në atë kohë pjesë e perandorisë Austro-Hungareze.
Unë shoh sot fotot e tyre të dasmës dhe kuptoj se ata nuk e kishin idenë se një kataklizëm do të zhdukte së shpejti vendin e tyre, do të shkatërronte jetët e tyre dhe në fund do të detyronte emigrimin e një pjese të familjes në Botën e re (SHBA). Këtë vit herë pas here shqetësohem se nuk po i marrim seriozisht në konsideratë rreziqet e konfliktit që kemi përpara.
Dhe ndoshta rreziku më i keq gjeopolitik gjatë një ose dy dekadave të ardhshme është një luftë me Kinën. Ndërsa asnjëra palë nuk dëshiron luftë, secila tashmë pranon se konflikti mund të jetë i afërt dhe po përgatitet në përputhje me rrethanat – duke ngritur dyshime në anën tjetër dhe duke nxitur një garë armësh.
Është koha që të dyja palët të marrin frymë thellë dhe të tërhiqen nga retorika dhe goditjet simbolike që mbledhin nacionalistët në shtëpi, por që rrisin gjithashtu rreziqet e një katastrofe globale. Rreziqet na erdhën në kujtesë të hënën, kur Kina dërgoi një numër rekord avionësh ushtarakë pranë Tajvanit, duke iu përgjigjur në këtë mënyrë pritjes së ngrohtë që Shtetet e Bashkuara i bënë presidentit të Tajvanit.
“Gjërat e bëra publikisht, në mënyrë simbolike, për t’i bërë ballë Pekinit nuk e bëjnë domosdoshmërisht Tajvanin të jetë më i sigurt,” vuri në dukje Jessica Chen Weiss nga Universiteti Cornell. Për shembull, ish-kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve Nancy Pelosibëri një udhëtim në Tajvan vitin e kaluar në atë që duhej të ishte një shfaqje simbolike e mbështetjes ndaj këtij vendi. Sipas asaj që zbuluan sondazhet pjesa më e madhe e banorëve të Tajvanit arritën në përfundimin se vizita e Pelosit i bëri ata të ndjehen më pak të sigurt.
Nëse duam ta ndihmojmë Tajvanin, tha Weiss, kemi nevojë për më shumë parandalim dhe më pak provokim.
Sipas mendimit tim, rreziqet e konfliktit nxiten kryesisht nga Xi Jinping, nga represioni i tij brutal në Xinjiang tek zgjerimi i madh i arsenalit të tij bërthamor që po zhvillohet tani, dhe tensionet do të përkeqësohen shumë nëse ai furnizon Rusinë me predha artilerie.
Por politika e brendshme amerikane po drejton gjithashtu një kurs përplasjeje, dhe kjo mund të përkeqësohet ndërsa demokratët dhe republikanët konkurrojnë për të denoncuar Kinën.
Nga pikëpamja amerikane, një tjetër luftë e ftohtë mund të mos duket aq e tmerrshme, pasi ne dhe rusët arritëm të shmangnim djegien e njëri-tjetrit në atë të fundit.
Por miliona njerëz vdiqën në luftën e fundit të ftohtë në zonat ndërmjetëse të luftës nga Vietnami në Angola. Rusia dhe Shtetet e Bashkuara e shmangën luftën bërthamore pjesërisht sepse liderët nga secila palë kishin kujtime të Luftës së Dytë Botërore.
Kjo bëri që ata të ishin më të kujdesshëm; Kam frikë se sot, ashtu si në vitin 1914, besimi i tepërt dhe presionet politike miopike nga secila palë mund të nxisin përshkallëzimin e vazhdueshëm. Nuk kam nevojë të kujtoj se sa shtypëse mund të jetë Kina: isha në sheshin Tiananmen në qershor të vitit 1989 dhe isha dëshmitarë kur Ushtria Çlirimtare Popullore qëlloi mbi turmën ku bëja pjesë.
Por pashë gjithashtu Kinën duke nxjerrë nga varfëria më shumë njerëz se çdo vend tjetër në histori, dhe duke përmirësuar ndjeshëm rezultatet e arsimit dhe shëndetësisë. Ne në Shtetet e Bashkuara duhet të përballemi me realitetin e pakëndshëm që një i porsalindur në Pekin mund të mos jetë në gjendje të presë me padurim një votë kuptimplotë apo fjalën e lirë, por ka një perspektivë për të jetuar shtatë vjet më të shumë se një i porsalinduri në Uashington, DC.
Kur them se duhet të flasim me njëri-tjetrin, nuk po i minimizoj shqetësimet amerikane. Unë jam ndër ata që janë të kujdesshëm ndaj TikTok për shkak të rrezikut që mund të përdoret për spiunim. Por unë gjithashtu e di se Shtetet e Bashkuara kanë përdorur në mënyrë të ngjashme bizneset private për të spiunuar Kinën. Kur Kina bleu një Boeing 767 të ri në vitin 2000 për të qenë ekuivalenti kinez i Air Force One, zyrtarët amerikanë vendosën të paktën 27 përgjues në të.
Mendoj se Shtetet e Bashkuara duhet të ushtrojnë presion ndaj Kinës për disa çështje, siç është mënyra e pamatur që kompanitë kineze eksportojnë kimikate në Meksikë që kthehen në fentanil. Fentanili me origjinë kineze vret mijëra amerikanë çdo vit dhe është e vështirë të kuptosh pse vdekjet e kaq shumë njerëzve nuk përbëjnë rëndësi të veçantë në axhendëndypalëshe.
Por ne gjithashtu kemi nevojë për përulësi. Vetë politikanët amerikanë, kompanitë farmaceutike dhe rregullatorët e kanë goditur në mënyrë katastrofike krizën e opioideve. Pse duhet të presim që udhëheqësit kinezë të kujdesen më shumë për jetët e të rinjve amerikanë sesa vetë udhëheqësit tanë?
Shënjestrimi nuk është një politikë dhe ai i tjetërson qytetarët e zakonshëm kinezë, të cilët janë shpresa më e mirë e atij vendi pasi Xi të largohet nga skena. Kjo është një lojë e gjatë.
Retorika anti-kineze dhe shqetësimet mbi sigurinë e zmadhojnë racizmin ndaj amerikanëve aziatikë dhe i bëjnë kinezët të ndihen të padëshiruar në Amerikë – dhe kjo na lëndon të gjithëve.
Në vitin 2020, 17 për qind e diplomave të doktoraturës amerikane të dhëna në shkencë dhe inxhinieri shkuan për studentët kinezë, duke nënvizuar se SHBA ka përfituar së tepërmi nga ikja e trurit të Kinës. Por kjo situatë tani mund të ndryshojë: Një sondazh zbuloi shqetësim të thellë midis studiuesve kinezë në Amerikë, me 61 për qind prej tyre që thanë se kanë menduar të largohen.
Unë mbështes hapat e Presidentit Biden për të forcuar industrinë amerikane dhe përpjekjet e tij të jashtëzakonshme për të rritur gatishmërinë ushtarake në Paqësorin Perëndimor. Por le ta pranojmë se hapi i vetëm më i rëndësishëm që mund të bëjmë për të forcuar Amerikën përballë Kinës nuk ka të bëjë fare me ushtrinë.
Do të ishte e thjeshtë të trajtonim ato që nuk funksionojnë në Amerikë – nga varësia te varfëria e fëmijëve dhe sistemi ynë i dështuar i kujdesit prindëror – dhe të investojmë në sistemin tonë arsimor në mënyrë që të prodhojmë qytetarë më të fortë dhe një komb më të fortë. Këto, dhe jo nacionalizmi problematik, është mësimi që duhet të marrim nga Kina – dhe kjo është mënyra më e mirë që ne të përballojmë sfidën e Kinës.
