Jetojmë në kohën kur informacioni ka “përmbytur” hapësirat tona dixhitale, dhe pikërisht për këtë arsye, shoshitja e tij, dallimi i cilësisë nuk ka qenë kurrë më të rëndësishme. Ashtu siç përzgjedhim me kujdes ushqimin që konsumojmë për vlerat e tij ushqyese, në po të njëjtën mënyrë duhet të vlerësojmë edhe informacionin që tresim çdo ditë.
Eshtë e rëndësishme, mbi të gjitha sepse informacioni formon perceptimet tona, vendimet që marrim dhe ndërveprimet me të tjerët dhe me botën. Një dietë e keqe informacioni mund të çojë në gjykime të dobëta, në vendimmarrje të gabuara dhe, në fund të fundit, në pasoja të dëmshme për veten dhe njerëzit që duam.
Sot është në rrezik, as më shumë e as më pak, vetë “magazina” jonë e njohurive, e cila na bën të mundur të lundrojmë me logjikë dhe në mënyrë objektive, në hapësirën virtuale dhe jo vetëm. Sigurimi i qasje në informacion të saktë dhe të besueshëm nuk është thjesht një preferencë personale, por mbi të gjitha një domosdoshmëri shoqërore. Ajo na ndihmon të marrim vendime racionale në të gjitha aspektet e jetës, nga kujdesi shëndetësor e deri tek politikë.
Të qënit të mirëinformuar, nuk ka qenë kurrë më e rëndësishme se sa në kohën kur jetojmë. Sepse na shtron rrugën drejt një debati publik me thelb, na ndihmon të kuptojmë çështjet më komplëkse dhe në fund të ditës, kur të bëjmë zgjedhje, ato të jenë të informuara.
Kultivimi i një shijeje të hollë për informacionin
Analogjia midis ushqimit që hamë dhe informacionit që konsumojmë mbart në vetvete një të vërtetë universale: më e rëndësishmja, është cilësia! Informacioni që ka cilësi të dobët (për shkaqe nga më të ndryshmet), ashtu sikurse ushqimi i pavlerë (junk), mund të na turbullojë gjykimin, të shtrembërojë perceptimet tona mbi botën dhe atë që është duke ndodhur, dhe mbi të gjitha, të na shpjerë në vendime të cilat kanë ndikim negativ mbi jetën tonë dhe të njerëzve që kemi për zemër. Nga ana tjetër, një dietë e pasur me informacion të saktë dhe të besueshëm na siguron të gjitha ato mjete, që ndihmojnë të angazhohemi në një mënyrë më logjike dhe të informuar.
Besueshmëria e burimit, si gurthemeli për dijen
Në një kohë ku informacionin e kemi me bollëk, burimi i tij merr një peshë të madhe. Ashtu si një person i zgjuar që ulet të hajë, ngre pikëpyetje mbi burimin e ushqimit që është gati për të konsumuar, po ashtu edhe ne si konsumatorë të informacionit, duhet të pushojmë së ngrituri pyetje mbi informacionin që konsumojmë. Kjo është thelbësore, nëse duam që të bëjmë dallimin midis dezinformatave të veshura me maskën e së vërtetës dhe përmbajtjes informuese vërtet të besueshme. Institucionet dhe ekspertët me një histori besueshmërie, të cilët u qëndrojnë parimeve etike dhe llogaridhënies, duhet të shërbejnë si udhërrëfyes për besueshmërinë në këtë hapësirë të pamatë informacioni, duke na udhëhequr drejt përmbajtjes informuese të cilës mund t’i besojmë.
Skepticizmi përballë Cinizmit: Duhet një ekuilibër
Lundrimi në detin e gjerë e informacionit kërkon një qasje të ekuilibruar ndaj skepticizmit. Skepticizmi i shëndetshëm na shtyn të pyesim dhe të kërkojmë prova, duke nxitur një kulturë kërkimi dhe të të mësuarit të vazhdueshëm. Është një mjet për të na fuqizuar, i cili na mundëson të dallojmë të vërtetën nga e pavërteta. Nga ana tjetër, cinizmi, i karakterizuar nga një pikëpamje mosbesuese e motiveve dhe rezultateve, mund të çojë në tërheqje dhe mungesë angazhimi, si dhe një ndjenjë mosbesimi e cila minon kohezionin social. Vendosja e ekuilibrit të duhur midis këtyre qëndrimeve është thelbësore për të mbajtur një qëndrim të hapur, por kritik ndaj informacionit që konmsumojmë.
Arti i të menduarit në mënyrë kritike, në epokën dixhitale
Mendimi kritik është busulla që na udhëheq nëpër terrenin kompleks të informacionit dixhital. Ai përfshin një analizë rigoroze të përmbajtjes informuese, paragjykimeve dhe anshmërive tona, dhe vlerësimit të provave. Kjo mendësi analitike na mundëson të analizojmë sasinë e madhe të informacionit që konsumojmë, duke dalluar dijet e vlefshme nga zhurma e pavlerë. Kështu përmirësojmë aftësinë për t’u fokusuar në çështjet më të rëndësishme, e bazojmë informimin dhe të kuptuarit në fakte dhe mbetemi të hapur ndaj perspektivave të ndryshme. Të menduarit kritik nuk është thjesht një aftësi, por një mburojë kundër manipulimit dhe paragjykimeve që përshkojnë hapësirën dixhitale.
Reflektimi në pasqyrë: E para, të kuptojmë paragjykimet që kemi
Pranimi i lentes përmes të cilës e shikojmë informacionin është një hap kritik për t’u bërë konsumatorë më të informuar. Paragjykimi i konfirmimit, domethënë tendenca për të favorizuar informacionin që përputhet me besimet tona tashmë ekzistuese, mund të shtrembërojë perceptimin që kemi për realitetin. Duke u përpjekur me vetëdije të sfidojmë paragjykimet tona dhe të mirëpresim dhe konsiderojmë mendimet apo pikëpamjet alternative, pasurojmë të kuptuarit tonë dhe nxisim një pikëpamje më të ndryshme të botës.
Mirazhi i origjinalitetit: Kujdes nga fotot dhe videot e manipuluara
Dikur mund të thonim se një foto nuk gënjen kurrë. Fatkeqësisht, kjo sot është gënjeshtër!
Manipulimi i imazheve dhe videove për të mashtruar ose dezinformuar është një shqetësim në rritje, veçanërisht pasi teknologjia e bën shumë të lehtë për këdo që praktikisht të modifikojë imazhet dhe videot me mjete dhe aplikacione që instalohen lehtësisht në telefonin, tabletin ose kompjuterin tuaj. Me disa klikime, pjesë të fotove dhe videove mund të shtohen ose hiqen, përmirësohen ose ndryshohen plotësisht për të krijuar rrëfime krejtësisht të ndryshme.
Pra, është shumë e rëndësishme të shohim imazhet dhe videot në internet me një sy kritik. Duhen parë gjithmonë me skepticizëm imazhet dhe videot provokuese ose sensacionale, veçanërisht nëse shkaktojnë reagime të forta emocionale, pasi në shumë raste ato manipulohen thjesht për të gjeneruar angazhim në internet ose për të nxitur narrativa specifike. Vëzhgoni me kujdes përmbajtjen, duke kërkuar shenja manipulimi. Për shembull, në fotografi mund të ketë mospërputhje në ndriçim, hije ose përmasa, apo elementë që duken të pavend ose të çuditshëm. Për videot, kushtojini vëmendje audios – a përputhet përsosmërisht me përmbajtjen vizuale, apo duket e shkëputur?
Përpara se të ndani përmbajtjen vizuale, merrni kohë për të verifikuar vërtetësinë e saj. Ju mund të përdorni, për shembull, mjetet e kërkimit të kundërt të imazhit si Google Images ose TinEye për të gjetur burimin e një imazhi. Këto mjete mund t’ju ndihmojnë të identifikoni versionet e mëparshme të imazhit dhe vendet e tjera ku ai është përdorur, duke ju lejuar të vlerësoni nëse është korrigjuar apo jo. Për videot, për shembull, mund të kërkoni për pamjet në burime të besueshme për të konfirmuar legjitimitetin e tyre. E rëndësishme: nëse nuk jeni në gjendje të verifikoni vërtetësinë e përmbajtjes, mos e shpërndani atë.
Kujdes si i merr lajmet në mediat sociale
Studimet e fundit kanë treguar se njerëzit po marrin gjithnjë e më shumë lajmet në platformat e mediave sociale si Facebook, Instagram, X dhe TikTok. Nuk ka asgjë të keqe, dhe këto platforma ofrojnë akses të jashtëzakonshëm në informacion, ka disa gjëra të rëndësishme për t’u ditur.
Si fillim, sasia e madhe e informacionit dhe ritmi marramendës i burimeve të mediave sociale mund të nxisin një analizë të shpejtë mbi leximin aktual të lajmeve. Kjo bën që të kemi vetëm një kuptim sipërfaqësor të lajmeve, gjë që mund të ndikojë në mënyrë të fortë mbi mënyrën se si e kuptojmë një histori ose ngjarje. Po kështu, natyra e shpejtë dhe virale e ndarjes së përmbajtjes në mediat sociale do të thotë që informacioni i rremë ose mashtrues mund të përhapet shpejt. Pa standarde rigoroze editoriale, është e lehtë të krijohen llogari të rreme ose faqe që pretendojnë të jenë media, për të shpërndarë lajme të rreme ose të shtrembëruara, sikur të ishin lajme të vërteta.
Është gjithashtu e rëndësishme të kuptohet se platformat e mediave sociale janë kryesisht të drejtuara nga fitimi. Kjo do të thotë që reklamuesit paguajnë për rritjen e klikimeve, gjë që ndonjëherë mund të bëjë të padallueshme vijat ndarëse midis përmbajtjes origjinale të lajmeve dhe përmbajtjes ose reklamave të sponsorizuara. Për t’i komplikuar gjërat më tej, titujt që tërheqin vëmendjen, klikimi dhe historitë e bujshme zakonisht marrin më shumë tërheqje dhe bëhen “trende” më kollaj në platformat e mediave sociale sesa gazetaria e thelluar. Lajmet që nxisin emocione të forta, qofshin pozitive apo negative, kanë më shumë gjasa të shpërndahen, duke krijuar një prirje drejt lajmeve të ngarkuara emocionalisht në kurriz të raportimit më neutral dhe të ekuilibruar.
Mos hiq dorë nga kurioziteti
Duke pasur parasysh natyrën dinamike dhe gjithnjë në zhvillim të hapësirës së mediave dixhitale, është shumë e dobishme të përpiqesh dhe të qëndrosh sa më i përditësuar në lidhje me mundësitë dhe sfidat që ofrojnë teknologjitë e komunikimit.
Mjetet dhe platformat e përdorura për krijimin dhe shpërndarjen e përmbajtjes mediatike po ndryshojnë vazhdimisht, me platforma të reja të mediave sociale, mjete për krijimin e përmbajtjes dhe kanale të shpërndarjes që shfaqen gjatë gjithë kohës. Të jesh kurioz dhe të kërkosh mundësi për të mësuar rreth zhvillimeve, ndihmon për një angazhim në mënyrë kritike ndaj përmbajtjes në media dhe platforma të ndryshme.
Gjithashtu, mënyra se si konsumojmë median ka ndryshuar ndjeshëm, duke kaluar nga platformat tradicionale si gazetat dhe televizioni në mediat dixhitale dhe sociale. Ruajtja e një hapi me këto ndryshime në konsumin e medias lejon të kuptojmë më mirë kontekstin dhe besueshmërinë e informacionit. Kjo vlen edhe për problemin e dezinformimit: strategjitë e përdorura për përhapjen e dezinformatave po bëhen më të sofistikuara, duke u kërkuar njerëzve që të përditësojnë vazhdimisht aftësitë e tyre të edukimit mediatik, në mënyrë që të mund të identifikojnë dhe të luftojnë në mënyrë efektive format e reja të dezinformimit.
Nuk është e lehtë. Të gjithë jemi të angazhuar, por të marrim pak kohë për të mprehur aftësitë tona të edukimit ka rëndësi sepse na ndihmon të jemi konsumatorë të përgjegjshëm të medias, si dhe të lundrojmë në mjedisin e informacionit dixhital në mënyrë më të sigurt. (TruthHub – Bota.al)
