Kryqëzatat që nisën nga Evropa Perëndimore drejt Tokës së Shenjtë që nga viti 1096 kishin për qëllim pushtimin e Jeruzalemit dhe marrjen nën kontroll të Varrit të Shenjtë, ku sipas traditës ndodhet varri I Jezu Krishtit.
Pas tërheqjes së kryqtarëve në 1291 nga San Giovanni d’Acre, fortesa e fundit në Palestinë, Kisha Perëndimore kërkoi zgjidhje për të ruajtur praninë e saj në territor dhe për të siguruar që pelegrinazhet në Jeruzalem të mund të vazhdonin.
Pas negociatave të gjata, në vitin 1333, sovranët e Napolit, Sancia i Majorkës dhe Roberti i Anzhuit, kërkuan dhe morën kthimin e vendeve të shenjta për të krishterët: Bazilikën e Lindjes së Krishtit në Betlehem dhe, në Jeruzalem, varrin e Virgjëreshës së Shenjtë, si edhe Varrin e Shenjtë dhe vendin e darkës së fundit.
Kjo ndërtesë e fundit, e vendosur në malin Sion, është vendi ku, sipas traditës, u mbajt darka e fundit e Jezusit dhe iu dha françeskanëve. Për më shumë se një shekull, që nga koha e Françeskut të Asizit, urdhri ishte përpjekur të vendosej në Tokën e Shenjtë, por kishte patur mjaft pengesa, e fundit prej të cilave ishte tërheqja nga Akra në vitin 1291. Françeskanët, megjithatë, u bënë të vetmit përfaqësues të Kishës Katolike të autorizuar të qëndronin në Palestinë, dhe në vitin 1342, Papa Klementi VI i emëroi ata kujdestarë të vendeve të shenjtorëve. Falë tyre, pelegrinazhet rifilluan dhe adhurimi katolik lulëzoi përsëri në Jeruzalem.
Megjithatë, pushtimi osman i qytetit në vitin 1517 kërcënoi qëndrueshmërinë e tij, pjesërisht për shkak të presionit të murgjve ortodoksë të ardhur nga Greqia, të cilët u përpoqën të merrnin kontrollin e Varrit të Shenjtë. Pas humbjes së vendit të darkës së fundit në 1551, në vitin 1559 françeskanët u vendosën në manastirin e San Salvatores, gjithashtu në Jeruzalem.
Nga selia e re fretërit u përpoqën me çdo mënyrë të kryenin detyrat për të cilat i kishin sjellë në Palestinë. Ata morën kontrollin e vendeve të shenjta në Betlehem, Nazaret, Kana dhe Gjetseman, u kujdesën për pelegrinët dhe kryen një ndërhyrje të gjerë shoqërore midis komuniteteve lokale të krishtera.
Oferta mbretërore
E gjithë kjo tërhoqi simpatinë e shumë katolikëve në vendet perëndimore, veçanërisht të sovranëve. Për disa shekuj me radhë, sundimtarët e Spanjës, Portugalisë, Francës, Napolit dhe Perandorisë së Shenjtë Romake u dërgonin rregullisht oferta luksoze, përgjithësisht objekte të lidhura me adhurimin: baritore, tenda eukaristike, shandanë, kryqe, veshje priftërore etj. Këto ishin objekte të punuara nga mjeshtrit më të mirë të çdo vendi dhe që zotërojnë edhe sot një vlerë të konsiderueshme artistike.
Kjo është, pra, origjina e thesarit të Varrit të Shenjtë. Për shkak të disa vështirësive ekonomike, në shekullin e 19 françeskanët shisnin artikuj të ndryshëm me çmime të ulëta në tregjet lokale, por ato që sot përbëjnë thesarin mbeten një dëshmi e jashtëzakonshme e artit fetar barok dhe e pranisë së qëndrueshme të Fretërve të vegjël në Tokën e Shenjtë. / bota.al
