Disa ekspertë të njohur evropianë në fushën e financave, i përgjigjen një pyetje të re nga kryeredaktorja e “Carnegie Europe:” Xhudi Dempsi, se si sfidat e politikës së jashtme dhe ato të sigurisë po formësojnë rolin e Evropës në botë.
Marsel Fretzer, President i Institutit Gjerman për Kërkime Ekonomike:
Gati një vit pas dramës së borxhit grek, e cila thuajse përfundoi me daljen e Greqisë nga eurozona, konflikti mes qeverisë greke dhe partnerëve të saj europianë është duke u riaktivizuar sërish. Lajmi i keq është se përparimi i reformave greke është i ngadaltë dhe i dhimbshëm. Lajmi i mirë është se teksa Greqia është bërë gjithnjë e më e izoluar, kriza greke nuk duket si një kërcënim i madh për stabilitetin ekonomik e politik të pjesës tjetër të Evropës.
Lidhur me çështjen e lehtësimin e borxheve:borxhi publik i Greqisë është aktualisht afër 180 përqind të PBB-së, dhe ka të ngjarë të rritet deri në 200 përqind gjatë dy viteve të ardhshme. Edhe pse qeveria greke ka përfituar kushte shumë të favorshme për shërbimin e borxhit të saj, është realiste të parashikohet që normat e interesit të borxhit grek do të rriten në 5-6 për qind gjatë 5 viteve të ardhshme.
Kjo nënkupton se shpenzimet e përgjithshme të shërbimit të borxhit, duke përfshirë shlyerjen e principalit, do të mund të kalojë 15 përqind të PBB-së greke, e cila është e paqëndrueshme.
Zgjidhja më e mirë ka të ngjarë të jetë një lehtësim i mëtejshëm të borxhit në formën e një maturimi të zgjatur dhe transformimin e tij, duke e lidhur atë me rritjen ekonomike në Greqi sesa me eurozonën, e kushtëzuar nga vendi suksesi i realizimit me sukses të paketës të saj të tretë të shpëtimit. Me pak fjalë, lehtësimi i borxheve për Greqinë, nuk do ta shpëtojë euron, por as nuk do ta kërcënojë atë.
Kristian Odendahl, ekonomist kryesor në Qendrën për Reforma Evropiane:
Ekzistojnë 4 skenarë për të ardhmen e eurozonës. I pari është integrimi më i fortë, duke përfshirë bashkimin fiskal dhe politik. I dyti përfshin decentralizimin, me një rregullore të rreptë të mos-shpëtimit, opsionin që vendet të shpallin falimentin për borxhet e tyre, dhe autonomi maksimale të politikës kombëtare.
Midis këtyre dy opsioneve ka edhe një rrugë të mesme, në të cilën Evropa fokusohet në fushat që kanë nevojë më shumë për integrimin, dhe e ia lë pjesën tjetër vendeve anëtare të BE-së.
Dhe pastaj është edhe skenari i katërt:të ecet nëpër trajektorjen aktuale, por që nuk është as ekonomikisht dhe as politikisht e qëndrueshme. Vetëm lehtësimi i borxheve nuk mund të shpëtojë euron. Sistemi financiar i Evropës nuk është i përgatitur për një shok të tillë, dhe as nuk ka vullnet të mjaftueshëm politik për të hartuar lehtësimin e borxheve për të gjitha shtetet anëtare, për shembull, me anë të një nisme të madhe për reduktimin e borxhit evropian.
Por rasti grek për lehtësimin e borxheve greke është mbizotërues. Pa lehtësimin e borxheve, kreditorët e Greqisë do të vazhdojnë të kërkojnë shkurtime fiskale që minojnë rimëkëmbjen ekonomike dhe harxhojnë kapital të çmuar politik për masat fiskale, në vend të përqëndrimit të të gjitha energjive tek reformat institucionale dhe politike, për të cilat vendi ka dëshpërimisht nevojë.
Jorgo Pagulatos, profesor i politikës dhe ekonomisë në Universitetin e Ekonomisë dhe Biznesit në Athinë:
Lehtësimi i borxheve duhet të jetë zgjidhja e fundit, nëse një vend nuk mund të shmangë kurthin e deflacionit të borxhit pa atë masë. Ky opsion duhet të kombinohet me disiplinën fiskale, dhe reforma të brendshme të guximshme. Procesi duhet të vijë me një union më të integruar ekonomik dhe monetar, dhe me mekanizmat e shpërndarjes së riskut për ta bërë atë të qëndrueshëm.
Greqia ka dëshmuar se një lehtësim i butë i borxhit, nëse shtyhet, mund ta bëjë të pashmangshëm një lehtësim tjetër. Athina hyri në krizën e eurozonës për shkak të menaxhimit të saj të pamatur fiskal deri në vitin 2009. Por vendimi për të mos lejuar lehtësimin dhe ri-profilizimin e borxhit në vitin 2010 qe një gabim. Kostoja ishte kombinimi më i madh i kredive të shpëtimit me ristrukturimin e vonuar të borxhit (në vitin 2012), dhe një konsolidim i ashpër fiskal që e çoi në mbi 25 përqind rënien ekonomike dhe papunësinë.
Fiksimi i një ekonomie tek objektivi parësor për një tepricë buxhetore prej 3.5 për qind të PBB-së për vite me rradhë, nuk është realist. Kjo është edhe më pak reale për një ekonomi si ajo greke me një rënie të ndjeshme të investimeve, dhe me një normë punësimi afër 50 përqindëshit, duke minuar kësisoj rritjen ekonomike potenciale.
Lehtësimi realist dhe në kohë i borxheve në raste të tilla, është gjithashtu një strategji për të adresuar rrezikun e shpërbërjes në Bashkimin Ekonomik dhe Monetar. Nëse eurozona lejon çdo anëtar të rrëshqasë drejt daljes, do të jetë e pamundur të parandalojë rrezikun që rivlerësimi i monedhës të përhapet edhe tek anëtarët e tjerë të rrezikuar, duke u shndërruar në këtë mënyrë në një profeci vetë-përmbushëse.
Stratos Purzitakis, profesor në Departamentin e Qeverisë dhe Studimeve Ndërkombëtare në Universitetin Baptist të Hong Kongut:
Edhe pse mund të jetë disi e dobishme për ekonominë e tronditur të vendit, lehtësimi i borxhit grek nuk do të shpëtojë dot euron, thjesht sepse qëndrueshmëria e borxhit nuk përbën një sfidë të rrezikshme për jetën në Greqi, lerë me pastaj të BE-së. Në fund të fundit, duke patur parasysh kushtet koncensionare të kredive të BE-së, borxhi grek është i menaxhueshëm deri në vitin 2023.
Në një periudhë më afatgjatë, ndërmarrja e ndonjë lehtësimi të borxhit si zgjerimi i afatit të maturimit dhe ri-profilizimi mund të jetë e dobishme, por problemi është se çdo marrëveshje do të jetë e lidhur me tepricat utopike primare që nuk ka të ngjarë të arrihen, si dhe me masat shtrënguese, të cilat janë të dënuara të dështojnë, për shkak se ato parashikojnë taksa gjithnjë e më të larta dhe rritje të kontributeve të sigurimeve shoqërore.
FMN-ja dhe BE-ja u angazhuan në një lojë kundërproduktive pushtetesh mbi qëndrueshmërinë e borxhit të Greqisë, bazuar tek llogaritjet mikropolitike. Kjo përballje ka errësuar realitetin se kërcënimi më i madh për eurozonën që rrjedh nga Greqia, nëse ka një të tillë, është modeli i paqëndrueshëm ekonomik dhe social i vendit, së bashku me mungesën e vullnetit të të gjitha palëve për të përballuar koston politike dhe adresimin e problemeve të rrënjosura thellë. Edhe nëse një premtim për lehtësimin të borxheve, rezulton të jetë konkret, ai nuk do të ketë fuqi të ndryshojë fatin e lojës.
Aleksandër Privitera, anëtar i Institutit Amerikan për Studimet Bashkëkohore Gjermane në Universitetin Xhon Hopkins në SHBA:
Lehtësimi i borxheve nuk duhet të shihet si një mënyrë për të shpëtuar euron. Monedha e përbashkët e BE-së do të mbijetojë edhe pa të, me kushtin që mbështetja politike në vendet anëtare të mbetet e fuqishme. Megjithatë, reduktimi i borxhit tek disa nga vendet e goditura nga kriza, mbetet një domosdoshmëri për t’i çliruar këto ekonomi, dhe vendosur ato në rrugën e borxhit të qëndrueshëm, dhe në fund për ta bërë më të lehtë tërheqjen e investitorëve të huaj.
Natyrisht, lehtësimi i borxhit në vetvete nuk do të funksionojë, nëse një vend refuzon të zbatojë plotësisht reformat e rëndësishme strukturore, të cilat e vendosin buxhetin e tij në rrugë të mbarë dhe e bëjnë ekonominë kombëtare më konkurruese.
Ky është parimi i mirëkuptimit të përbashkët, mbi të cilin ka insistuar qeveria gjermane që nga shpërthimi i së ashtuquajturës eurokrizë. Çështja sot nuk është nëse do të ndodhë lehtësimi i borxheve, në çfarëdolloj forme që mund të marrë. Kjo gjë do të ndodhë me siguri. Përkundrazi, analistët duhet të pyesin nëse lehtësimi i borxheve është i kushtëzuar me përfundimin e axhendave ambicioze të reformave, apo nëse ajo duhet të bëhet më shpejt.
A ka luksin BE-ja të presë deri kur një vend të ndalojë së qëni një rrezik për kreditorët e saj, apo a kanë nevojë kreditorët – në rastin e Greqisë, tatimpaguesit e eurozonës- të ndajnë disa nga rreziqet më të hershme? Vëzhguesit duhet të ndalojnë së trajtuari çështjen e lehtësimit të borxheve, si të ishte një lloj Fata Morgana e largët. Çmimi që mund të paguhet, do të jetë një bashkim monetar i dënuar të jetë panevojshmërisht i brishtë.
Carnegie Europe – Në shqip nga www.bota.al
