Presidenti flet për luftën, krizën, terrorizmin, bisedimet e Moskës, ISIS-in, Al Kaedën, rolin e Amerikës, Iranit, Turqisë, Arabisë Saudite, Katarit… Dhe disa pyetje për popullin amerikan
Lufta civile në Siri hyn së shpejti në vitin e saj të pestë dhe me asnjë zgjidhje në horizont. Në 20 janar redaktori i “Foreign Affairs”, Xhonatan Teperman u takua me presidentin sirian Bashar Al-Asad në Damask, për të diskutuar konfliktin
Do të doja ta filloj këtë bisedë me ju duke ju pyetur mbi luftën. Ajo tani po vazhdon prej më shumë se 4 vitesh dhe sipas OKB-së më shumë se 200 mijë njerëz janë vrarë, 1 milionë janë plagosur dhe më shumë se 3 milion sirianë kanë braktisur vendin. Forcat tuaja ushtarake kanë pësuar gjithashtu humbje të rënda. Lufta nuk mund të vazhdojë përgjithmonë. Si mendoni, kur mund të mbarojë ajo?
Të gjitha luftërat kudo në botë, kanë përfunduar me një zgjidhje politike, sepse lufta në vetvete nuk është zgjidhje, ajo është thjesht një nga instrumentet e politikës. Kështu që do të përfundojë me një zgjidhje politike. Kjo është mënyra si e shoh unë.
Nuk mendoni se kjo luftë do të përfundojë ushtarakisht ?
Jo, çdo luftë përfundon me një zgjidhje politike.
Vendi juaj është i ndarë në tri minishtete: njëri i kontrolluar nga qeveria, i dyti nga ISIS-i dhe Xhabat Al-Nusra, dhe një i tretë i kontrolluar nga opozita më laike, që është ajo sunite dhe kurde. A do t’ia dilni ndonjëherë të ribashkoni sërish vendin tuaj?
E para, ky panoramë që sapo ju bëtë nuk është e saktë. Sepse ju nuk mund të flasni për minishtete, pa folur më parë për njerëzit që jetojnë brenda atyre shteteve. Populli sirian është ende me Sirinë e bashkuar, ata akoma e mbështesin qeverinë. Fraksionet që ju iu referuat vërtet kontrollojnë disa zona, por ata lëvizin nga një vend në tjetrin, nuk janë të qëndrueshëm dhe nuk kanë linja të qarta të ndarjes në mes të forcave të ndryshme. Ndonjëherë mpleksen edhe me njëri-tjetrin. Por çështja kryesore qëndron tek populli. Ky i fundit e mbështet ende shtetin, pa marrë parasysh nëse e mbështesin politikisht apo jo. Unë po them që ata e mbështesin shtetin si përfaqësues i unitetit të Sirisë. Pra, për aq kohë popullin sirian beson tek uniteti, çdo qeveri e çdo zyrtar mund të ribashkojë Sirinë. Nëse njerëzit janë të ndarë në dy, tre, ose katër grupe, askush nuk mund të unifikojë këtë vend.
Ju besoni realisht se sunitët dhe kurdët besojnë ende tek një Siri e bashkuar?
Nëse ju shëtisni tani nëpër Damask do të mund të shihni të gjitha ngjyrat e shoqërisë sonë, që jetojnë së bashku. Pra ndarjet në Siri nuk janë mbi baza sektare ose etnike. Madje edhe në zonën kurde që përmendët kemi dy ngjyra të ndryshme: më shumë arabë sesa kurdë. Pra, problemi nuk qëndron tek përkatësia etnike, pasi konflikti është pasojë e fraksioneve që kontrollojnë ushtarakisht zona të caktuara.
Një vit më parë, si opozita ashtu edhe qeveritë e huaja këmbëngulën që ju të jepnit dorëheqjen, si një parakusht për bisedimet e paqes. Ky skenar nuk ekziston më. Tanimë diplomatët janë në kërkim të një zgjidhjeje të përkohshme, që do t’iu lejojë edhe juve të ruani një rol. New York Times së fundmi në një artikull fliste për rritjen e mbështetjes amerikane për iniciativat ruse dhe ato të OKB-së për paqe. Artikulli flet për një “tërheqje të qetë të Perëndimit nga kërkesat e tij që presidenti i Sirisë të largohet menjëherë”. Duke pasur parasysh këtë ndryshim në qëndrimin perëndimor, a jeni tani më i hapur për një zgjidhje të negociuar të konfliktit, që do të çonte drejt një tranzicioni politik?
Ne kemi qenë që në fillim të hapur. Jemi të angazhuar, për të dialoguar me çdo parti politike në Siri. Dhe parti nuk do të thotë thjesht parti politike; ajo mund të jetë një parti, një lëvizje apo disa personalitete; ajo mund të jetë çdo subjekt politik. Ne ndryshuam kushtetutën dhe jemi të hapur për çdo gjë. Por kur ju doni të bëni diçka, ajo nuk është për opozitën apo për qeverinë; ajo është për popullin sirian. Së dyti, çfarëdo zgjidhje që ju doni të bëni, në fund ju duhet të shkoni tek populli për referendum, sepse po flisni për Kushtetutën dhe ndryshimin e sistemit politik. Pra, të angazhohesh në një dialog është ndryshe nga të marrurit vendime, çka nuk po bëhet nga qeveria apo opozita.
Pra, jeni duke thënë se ju nuk do të pajtoheshit për çdo lloj tranzicionit politik, nëse nuk ka një referendum që e mbështet atë?
Sigurisht. Janë njerëzit që duhet të marrin vendimin, jo dikush tjetër.
Kjo do të thotë se nuk ka vend për negociata?
Jo, ne do të shkojmë në Rusi për këto negociata, por këtu lind një tjetër pyetje: Kush do të negociojë me kë? Si qeveri, ne kemi institucione, një ushtri e për pasojë një ndikim pozitiv ose negativ, në çdo drejtim dhe kohë. Ndërsa njerëzit e tjerë që po shkojnë të negociojnë, cilët përfaqësojnë ata? Kur ju flisni për opozitën, ajo duhet të ketë kuptim. Opozitat në përgjithësi duhet të kenë përfaqësues në administratën lokale, parlament, institucione; ato duhet të kenë lidhje të forta, për të përfaqësuar popullin. Në krizën aktuale, ju duhet të pyesni për ndikimin e opozitës në terren. Dhe duhet të rikujtoni atë që rebelët e deklaruan publikisht, se opozita nuk i përfaqësonte dhe se kjo e fundit nuk ka asnjë ndikim. Nëse ju dëshironi të flisni për dialog të frytshëm, ai do të jetë mes qeverisë dhe rebelëve. Këtu dalim tek një tjetër pikë. Opozitë do të thotë gjithashtu të punosh për interesat e popullit sirian. Ajo nuk mund të jetë një opozitë, nëse është thjesht një kukull e paguar nga jashtë, nga Katari, Arabia Saudite apo ndonjë vend perëndimor, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara. Ajo duhet të jetë siriane. Ne kemi një opozitë kombëtare. Unë nuk e kam përjashtuar atë. Nuk po them se çdo opozitë nuk është legjitime. Por ju duhet të ndani opozitën kombëtare nga kukullat. Dhe jo çdo dialog është i frytshëm.
Me këtë doni të thoni se nuk do të takoheni me forcat opozitare që mbështeten nga jashtë ?
Ne do të takohemi me të gjithë. Nuk kemi kushte.
Ju do të takoheni me të gjithë?
Po, ne do takohemi me të gjithë. Por ju duhet të pyesni çdonjërin prej tyre: Cilin përfaqësoni? Kjo është ajo që dua të them.
Nëse jam korrekt, zv.përfaqësuesi i OKB-së Stafan de Mistura është në Siri tani. OKB ka propozuar një armëpushim të përkohshëm dhe një ngrirje të konfliktit në Aleppo. A do të bini dakord për këtë?
Po, sigurisht. Ne e zbatuam armëpushimin para se zoti De Mistura të caktohej në misionin e tij. Ne e zbatuam atë në një qytet si Homsi, e në një shkallë më të vogël në rrethina, fshatra e kështu me radhë, dhe kjo pati sukses. Pra ideja është shumë e mirë, por gjithçka varet nga detajet. De Mistura erdhi në Siri me disa propozime madhore. Ne ramë dakord mbi disa prej tyre, dhe tani po presim që ai të sjellë një plan të detajuar. Ne po diskutojmë për këtë me zëvendësin e tij.
Në të kaluarën ju këmbëngulnit që, parakusht për një armëpushim ishte që rebelët të ulnin armët të parët, një kërkesë kjo që nga perspektiva e tyre përbënte një pengesë. Ekziston ende ky parakusht i juaji?
Ne zgjedhim skenare të ndryshëm. Në disa rajone i kemi lejuar ata të largohen nga zonat e banuara, në mënyrë që të shmangeshin viktimat mes civilëve. Ata u larguan nga ato zona me armatimet e tyre. Në zona të tjera, ata hoqën dorë nga armatimet e tyre dhe i braktisën aty. Kjo varet nga ajo që ata ofrojnë dhe nga ajo që t’i ofron.
A jeni optimist për bisedimet e Moskës?
Ajo që po ndodh në Moskë nuk janë negociata rreth një zgjidhjeje, thjesht po bëhen përgatitjet për konferencën.
Pra, bisedime rreth bisedimeve ?
Saktësisht, si të përgatiten bisedimet. Më lejoni të jem i sinqertë: disa nga grupet janë kukulla të vendeve të tjera. Ata kanë për të zbatuar një axhendë të diktuar nga jashtë dhe unë e di se shumë shtete si për shembull Franca, nuk kanë asnjë interes që ajo konferencë të ketë sukses. Kështu që ata do t’i japin këtyre grupimeve udhëzime për të bërë që bisedimet të dështojnë. Ju keni të tjera personalitete që përfaqësojnë vetëm veten e tyre dhe kërkënd tjetër në Siri. Disa prej tyre nuk kanë jetuar kurrë në Siri, ata nuk dinë asgjë për vendin. Sigurisht, ju keni disa personalitete të tjera, që punojnë për interesin kombëtar. Pra, kur ju flisni për opozitën si një entitet, cili do të jetë ndikimi mbi të tjetrët? Kjo nuk është ende e qartë. Pra, optimizmi do të ishte një ekzagjerim. Nuk do thoja se jam pesimist, por le të shpresojmë për mirë në çdo veprim që do të shohim.
Ndryshe nga fillimi, duket se kohët e fundit, amerikanët janë bërë më shumë përkrahës të bisedimeve në Moskë. Sekretari i Shtetit Kerri tha se shpresonte që bisedimet të shkojnë përpara dhe të jenë të suksesshme. Ata gjithmonë thonë diçka, por çështja qëndron tek ajo që ata do të bëjnë. Dhe ju e dini se ka një mosbesim të thellë mes sirianëve dhe SHBA-së. Pra, presin të shohin çfarë do të ndodhë në konferencë. Ju cilën shikoni si mënyrën më të mirë për të arritur një marrëveshje midis të gjitha palëve në Siri?
Është ajo e bisedimeve të drejtpërdrejta me rebelët, por këtu ka dy lloje të ndryshme. Tani, shumica i përkasin Al Qaedas, e cila është ISIS-i dhe Al-Nusra, me fraksione të tjera të ngjashme që i përkasin Al Kaedës, por më të vogla. Tani, çfarë ka mbetur nga ajo që Obama e quajti me ‘fantazi’ “opozita e moderuar” nuk është një opozitë, ata janë rebelë. Shumë prej tyre u bashkuan me Al Qaedën, dhe disa të tjerë u ribashkuan së fundmi me ushtrinë tonë. Gjatë javës së fundit, shumë prej tyre i braktisën këto grupe dhe erdhën në ushtri.
Pra ish-dezertorët po rikthehen në ushtri ?
Po, ata erdhën sërish në ushtri. Ata thanë: “Ne nuk duam të luftojmë më”. Pra, çfarë ka mbetur prej rebelëve janë shumë pak. Tek e fundit, a mund të bisedohet me Al-Qaedën dhe të tjerët? Ata nuk janë të gatshëm për të negociuar, pasi kanë planet e tyre. Ripajtimi që ne dhe zoti de Mistura kemi filluar do të vazhdojë si një zgjidhje praktike në terren. Së dyti, ju duhet të zbatoni rezolutën e Këshillit të Sigurimit, nr. 2170, mbi Al-Nusra dhe ISIS-in, që është miratuar disa muaj më parë dhe që ishte shumë e qartë në lidhje me parandalimin e financimeve për këto dy organizata. Mjerisht të kundërtën po bën aktualisht Turqia, Arabia Saudite dhe Katari. Nëse ky dokument nuk zbatohet, nuk mund të flasim për një zgjidhje reale, sepse do të ketë pengesa për sa kohë që ata shpenzojnë para. Së treti, vendet perëndimore duhet të heqin ombrellën ndaj asaj që i referohen ende si “mbështetës të opozitës moderuar”. Ata e dinë që ne opozitë kemi kryesisht Al-Qaedën, ISIS-in dhe Al-Nusrën.
Hezbollahu, Forcat Kude të Iranit, dhe milicitë e trajnuara shiite janë të gjitha duke luajtur rol të rëndësishëm në luftën kundër rebelëve këtu në Siri. Duke pasur parasysh këtë përfshirje, a jeni të shqetësuar rreth ndikimit të Iranit mbi vendin tuaj ?
Rastet e Irakut apo madje edhe Libanit, tregojnë se kur një fuqi e huaj ushtarake ngul këmbë në një vend, mund të jetë shumë e vështirë për ta përzënë më pas jashtë. Irani është një vend i rëndësishëm në këtë rajon dhe kishte jo pak ndikim para krizës. Ndikimi i Teheranit nuk është i lidhur me krizën; ai lidhet me rolin e Iranit, pozitën e tij politike në përgjithësi. Irani nuk ka ende ndonjë ambicie në Siri, dhe ne kurrë nuk do të lejojmë asnjë vend, që të prekë sovranitetin tonë.
Por nëse i lejohet ndonjë vendi, përse nuk lejohen amerikanët të kenë ndikim në Siri?
Ky është problemi me amerikanët dhe me Perëndimin: ata duan të kenë ndikim pa bashkëpunim.
Por javën e kaluar, një komandant i Gardës Revolucionare Iraniane tha në një intervistë në “Der Spiegel” se udhëheqësi suprem i Iranit ka urdhëruar forcat e tij për të ndërtuar një sistem të lëshimit të raketave në Siri. Kjo do të thotë se Irani është duke luajtur një rol më të madh sesa ju pretendoni.
Jo, jo. Ai po luan një rol përmes bashkëpunimit, çka është e ndryshme nga luajtja e një roli përmes hegjemonisë.
Pra, çdo gjë që Irani po bën …
Sigurisht, në bashkëpunim të plotë me qeverinë siriane, dhe ky është një rast i tillë.
Këtë javë, Izraeli sulmoi forcat e Hezbollahut në Kodrat Golan, me dyshimin se këta të fundit po planifikonin një sulm ndaj Izraelit nga territori sirian….
Nuk ka patur kurrë asnjë operacion kundër Izraelit përmes Kodrave Golan, që prej armëpushimit të vitit 1974. Ky për Izraelin është vetëm një justifikim, sepse ata dëshironin të vrisnin dikë nga Hezbollahu.
Por izraelitët kanë qenë shumë të kujdesshëm që kur filloi lufta, duke mos u përzier përveç rasteve kur ata mendojnë se interesat e tyre janë direkt të kërcënuara…
Kjo nuk është e vërtetë, sepse ata sulmuan Sirinë prej gati dy vitesh resht, pa ndonjë arsye.
Por në çdo rast, ata thonë se kjo është për shkak se Hezbollahu ishte duke i dhënë armët iraniane Sirisë?
Ata sulmuan pozicionet e ushtrisë. Cila është lidhja midis Hezbollahut dhe ushtrisë?
Këto ishin rastet ku ushtria asksidentalisht u granatua…
Këto janë akuzat e pavërteta.
Pra cila mendoni se ju se është axhenda e Izraelit?
Ata po mbështesin rebelët në Siri. Është shumë e qartë. Sepse sa herë që ne kemi bërë përparime në ndonjë vend, ata ndërmarrin ndonjë sulm për të shkatërruar ushtrinë. Kjo është arsyeja pse disa në Siri thonë me shaka: “Si mund të thuash që Al-Kaeda nuk ka një forcë ajrore? Ata kanë forcën ajrore izraelite”.
Në intervistat e fundit ju jeni shprehur se keni bërë gabime gjatë luftës. Cilat janë këto gabime? A ka ndonjë gjë për të cilën ju vjen keq?
Çdo qeveri apo person bën gabime. Por nëse ju dëshironi të flisni për gabimet politike, ju duhet të pyesni veten, se cilat janë vendimet kryesore që u morën që prej fillimit të krizës? Ishin tre të tilla. Së pari, ishim të hapur ndaj të gjithëve për dialog. Së dyti, ndryshuam kushtetutën dhe ligjin sipas asaj që shumë në opozitë janë duke thënë gjoja, se kjo është arsyeja e krizës. Së treti, morëm vendimin për të mbrojtur vendin tonë, duke luftuar terroristët. Kështu që unë nuk mendoj se këto tri vendime mund të përshkruhen si të gabuara. Nëse ju dëshironi të flisni për praktikë, çdo zyrtar në çdo vend mund të bëjë gabime, por ka një dallim në mes të gabimeve të praktikës dhe gabimeve të politikës.
Qëkur Shtetet e Bashkuara filluan fushatën ajrore kundër shtetit islam, Damasku dhe Uashingtoni kanë patur lloje të çuditshme bashkëpunimi por që kanë rezultuar efektive gjatë luftës në terren. A shihni potencial për rritjen e bashkëpunimit me Shtetet e Bashkuara?
Po, potenciali është padyshim gjithmonë, sepse ne kemi biseduar ose kemi kërkuar bashkëpunim ndërkombëtar kundër terrorizmit prej gati 30 vjetësh. Por ky potencial kërkon vullnet. Sa vullnet ka SHBA-ja në të vërtetë për të luftuar terrorizmin në terren? Deri tani, nuk kemi parë asgjë konkrete për të ndalur sulmet e ISIS-it në Sirinë veriore. Ajo që kemi parë deri tani është vetëm një dekorim i peisazhit, asgjë e vërtetë. Që nga fillimi i këtyre sulmeve, ISIS ka fituar më shumë tokë në Siri dhe Irak.
Pra, po ju kërkoni që trupat amerikane të dislokohen në terren?
Jo trupa nga SHBA-ja. Kam parasysh parimin ushtarak që në terren duhet të jenë vetëm trupat siriane. Kjo është toka jonë. Ne jemi përgjegjës. Ne nuk kërkoj ndërhyrjen e trupat amerikaneve.
Pra, çfarë do të dëshironit të shihni nga SHBA? Ndoshta më shumë presion mbi Turqinë …
Presion mbi Turqinë, Arabinë Saudite, Katarin për të ndaluar mbështetjen e rebelëve. Së dyti, për ta bërë ligjor bashkëpunimin me Sirinë, duke filluar nga kërkimi i lejeve prej qeverisë sonë.
Dhe ju do të ishit i gatshëm të ndërmerrni hapa për ta bërë me të lehtë bashkëpunimin me Uashingtonin?
Me çdo vend që është serioz në lidhje me luftën kundër terrorizmit, ne jemi të gatshëm për të bërë bashkëpunim.
Besoni se përfundimisht do të arrini të mposhni rebelët?
Nëse ata nuk kanë mbështetje të jashtme dhe le të themi, furnizim dhe rekrutim të terroristëve të rinj brenda Sirisë, nuk do të jetë problem për t’i mposhtur. Problemi është se ata ende e kanë këtë furnizim të vazhdueshëm, kryesisht nga Turqia.
Ju fajësoni personalisht kryeministrin Erdogan ? Një njeri që dikur kishte një marrëdhënie mjaft të mira me ju…
Po. Sepse ai i përket ideologjisë së Vëllazërisë Myslimane, e cila është baza e Al-Kaedës. Ajo ishte e para organizatë politike islame, që promovoi Islamin e dhunshëm politik në fillim të shekullit XX-të. Erdogan i përket fort asaj lëvizjeje dhe është një besimtar i patundur në ato vlera. Ai është shumë fanatik dhe kjo është arsyeja se përse ai ende e mbështet ISIS-in. Ai është personalisht përgjegjës për atë që ndodhi.
Nëse mundeni, e keni një mesazh për presidenin Obama?
Unë mendoj se gjëja më normale që do t’i kërkonit çdo zyrtari në botë, është të punojë për interesat e popullit të tij. Dhe pyetja që unë shtroj për çdo amerikan është: Çfarë përfitoni ju nga mbështetja e terroristëve në vendin tonë dhe rajon? Çfarë keni marrë nga mbështetja ndaj Vëllazërisë Myslimane, disa vite më parë në Egjipt apo edhe vende të tjera? Çfarë keni marrë nga mbështetja ndaj Erdoganit? Kështu që nëse Shtetet e Bashkuara janë në kërkim vetëm për zyrtarë kukulla dhe shteteve kliente, nuk është se mund t’i shërbejnë shumë interesave të qytetarëve të vet. /Marrë me shkurtime nga “Foreign Affairs”/
a.g./www.bota.al
