Ndërkohë që refuzimi i OPEC për të ulur prodhimin po kontribuon për rënien nëntë-mujore të cmimeve, një dokument i ri sugjeron se ditët e këtij grupi mund të jenë të numëruara.
OPEC, Organziata e Vendeve Eksportues të Naftës, është zotuar që të mbrojë pjesën e vet të tregut kundër prodhuesve me kosto më të larta, si kompanitë e “shale” në SHBA si dhe ato që punojnë në rërat argjilore në Kanada. Strategjia e tij varet mbi shanset që një periudhë e zgjatur e cmimeve të ulët të naftës do i bëjë prodhuesit e tjerë të ulin prodhimin, gjë që do i mundsojë grupit të përforcojë influencën e tij. OPEC ofron afro 40% të naftës brut në botë.
Megjithatë, një histori e shkurtër e detajuar nga Grupi i bankës Botërore tregon se sa e vështirë mund të jetë që të ruhet një kartel, përballë forcave të tregut dhe përparimeve teknologjike.
Pas Luftës së Dytë Botërore, u firmosën një numër marrëveshjesh për tregtinë e mallrave dhe produkteve, si drithi, sheqeri, kafeja dhe vaji i ullirit. Vendet prodhues dhe konsumues shpesh herë negociuan marrëveshjet me qëllim stabilizimin e cmimeve. Të gjithë marrëveshjet me kalimin e kohës dështuan, me përjashtim të OPEC-ut, një kartel që u themelua në vitin 1960 dhe udhëhiqet nga Arabia Saudite.
Merrni për shembull kallajin. Një herë e një kohë njerëzit mbështillnin me të mbetjet e tyre. Shumica e kanaceve ishin të përbëra prej saj. Sot, këtë gjë e bën kryesisht alumini, një metal më i lehtë i cili është më papk i prekur prej gërryerjes. Sipas Bankës Botërore, ngjitja e aluminit si zëvendësues ishte një faktor shtytës prapa kolapsit të kartelit të kallajit në vitin 1985, i cili ishte formuar në vitin 1954.
Ose merrni kaucukun natyror. Tre prodhuesit kryesorë – Indonezia, Malajzia dhe Tailanda – formuan një grup prodhuesish në vitin 1979. Cmimet e kaucukut, që jepen në dollarë amerikanë, ranë në fundin e viteve 1990 për shkak të kërkesës së dobët dhe në mesin e pasojave që la kriza financiare në Azi. Banka Botërore vëren se kjo duhej të kish shkaktuar rënie të prodhimit, megjithatë zhvlerësimi i fortë i monedhave të vendeve anëtarë të grupit shkaktuan rritje të cmimeve lokalë të kaucukut, duke i detyruar prodhuesit të rrisin prodhimin. Karteli pësoi kolaps në vitin 1999.
Po OPEC-u? Grupi prodhues i naftës ishte në kulmin e forcës së tij gjatë tronditjes së cmimeve në vitet 1970. Por futja e prodhuesve të rinj dhe zënkat mes anëtarëve të OPEC-ut e uli ndikimin e tij gjatë dy dekadave të ardhshme, sipas Bankës Botërore. Ka shumë pak prova se OPEC-u ka qenë efektiv si kartel prej disa kohësh”, thotë Michael Levi, studiues për energjinë dhe mjedisin në Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë. “Ka pak kohë që Arabia Saudite ka ndërhyrë për të stabilizuar tregjet”.
Banka Botërore pranon se aktorët me kosto më të larta të prodhimit si SHBA e madje edhe prodhuesit e biokarburanteve mund të jenë faktorët e rinj vendimtarë në tregun e naftës.
Megjithatë, fati i OPEC-ut nuk është i vulosur. Ai mund të përfitojë nga fakti që, ndryshe nga grupet e tjerë të prodhimit të mallrave, OPEC nuk qeveriset nga një klauzolë ligjore për mënyrën si duhet të ndërhyjë në treg, gjë që sipas bankës, i jep më shumë fleksibilitet për të reaguar. “Herën e fundit që ishin në një situatë të ngjashme, kur cmimet e naftës u ulën shumë në vitet 1980, të gjithë nisën të shpallins e OPEC-u ka vdekur”, thotë Ben Steil, edhe ai studiues në Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë, ku drejton departamentin e ekonomisë ndërkombëtare. “Por nuk ndodhi, sepse kur forcat themelore të biznesit vendosën për një nivel më të lartë të cmimeve të naftës, OPEC nisi të fitojë një farë rëndësie”.
Studimin e plotë të Bankës Botërore mund ta lexoni në këtë link. /Bloomberg/
www.bota.al
