PANELI I EKSPERTEVE:
Dr Rachel Polonsky – Lektore, Departamenti i Studimeve Sllave, Universiteti i Kembrixhit dhe autore e “Fanari magjik i Molotovit: një udhëtim nëpër historinë e Rusisë”
Z. Janusz Bugajski – Senior Associate, Programi për Europën, Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare
Prof. Orlando Figes – Profesor i Historisë, Kolegji Birkbeck, Universiteti i Londrës dhe autor i “Krimea”
Profesor Andrei Zorin – Profesor i Historisë së Rusisë, Universiteti i Oksfordit
Deri në cfarë mase, angazhimi aktual i Rusisë në Ukrainë dhe ai në Gjeorgji në vitin 2008, përbëjnë një tjetër kapitull në historinë e saj imperiale?
Rachel Polonsky: Duhet të shohim vazhdimësinë e vizionit të Putinit dhe jo vetëm ngjarjet në Gjeorgji dhe në Krime. Putini dhe nejrëzit që e rrethojnë motivohen prej një besimi të thellë, që Rusia është historikisht e destinuar të jetë një fuqi e madhe botërore. Sipas kësaj mënyre të menduari, edhe Perandoria Cariste, edhe BRSS manifestojnë fatin e Rusisë, edhe pse ato u shpërbënë. Detyra e Putinit, sic e shohin ata, është që të rikthejë Rusinë në rrugën e duhur.
Janusz Bugajski: Putini ka një projekt për të krijuar një sferë të re influence të Rusisë, e cila në disa drejtime është modeluar sipas Bashkimit Sovjetik, dhe në disa të tjerë sipas Perandorisë ruse. Praktikisht, ai dëshiron të rikrijojë Perandorinë e Tretë ruse, e cila do të përfshinte shumicën e vendeve të ish Bashkimit Sovjetik, do të ushtronte ndikim në të gjithë Eurazinë dhe do të shërbente si kundërpeshë ndaj Amerikës dhe Bashkimit Europian. Unë mendoj që Ukraina është një pjesë qendrore, pasi projekton fuqinë e Moskës mu në zemër të Europës qendrore.
Andrei Zorin: Rusia u ndie e tradhëtuar nga vendet e ish kampit socialist, të cilët anuan nga Perëndimi në vend që të anoheshin nga Rusia. Por tani gjithë kjo është harruar, dhe gjithcka bëhet për të sjellë ukrainasëit dhe të tjerë sllavë lindorë, që ata i shohin si sivëllezër dhe që duhet të jenë pjesë e një trupi të vetëm. Nuk do ta nënvlerësoja fuqinë e kësaj dëshire. Lëvizjet aktuale nuk janë aq shumë ekspansive, sa janë mbrojtëse. Kanë të bëjnë më pak me ndërtimin e një Perandorie ruse, dhe më shumë me bashkimin e rusëve etnikë, kuo ku ata jetojnë, nën ombrellën e Moskës dhe Kremlinit.
Orlando Figes: Ndërhyrja e Rusisë në Gjeorgji dhe në Ukrainë është një trashëgimi post-imperiale. Që nga viti 1991, rusët në disa pjesë të ish Bashkimit Sovjetik janë ndjerë jetimë. Ky ka qenë edhe një prej shkaqeve të ngajrjeve në Krime. Mendoj se, që nga viti 2000, në elitën politike të Kremlinit ka patur një dëshirë për të rindërtuar Bashkimin Sovjetik në mënyra më formale.
A e mbështesin pushtimin rusët brenda Federatës Ruse?
Orlando Figes: Sigurisht që ka një farë mbështetje popullore për lëvizjen e trupave në Ukrainë. Krimea është e rëndësishme për rusët, sidomos Sevastopuli. Por nuk mendoj që është shumë popullore kjo ndërhyrje. Pashë, për shembull, mitingun e organizuar nga Kremlini në Sheshin e Kuq. Ata pretendonin se kishte 60 mijë vetë, por unë do të thoja që ishin vetëm 8 mijë. Dukej si një turmë e marrë me qera.
Janusz Bugajski: Kjo është e panjohura e madhe për momentin. Populli rus ka qenë shumë pasiv gjatë viteve të fundit. Ndoshta ata do të mësojnë nga Sheshi Majdan, sepse nëse politikat e Putinit i cojnë ata drejt izolimit, një lufte potenciale dhe një konflikti më të madh me Perëndimin, atëherë mesazhi për shumë të rinj rusë që duan të jenë pjesë e komunitetit global është “të heqim qafe Putinin”. Unë mendoj se Rusia gjendet përballë kohëve shumë të vështira, me këtë regjim. Në fund të fundit, një e katërta e Rusisë nuk janë rusë. Janë 20 milionë jorusë që jetojnë në Rusi dhe ata gjithashtu mund të zgjedhin të jetojnë jashtë Federatës Ruse.
Si mund të jetë Unioni Euraziatik?
Rachel Polonsky: Putini ka kohë që ka planifikuar të krijojë një Union Euraziatik, teksa ka caktuar janarin 2015 për fillimin e tij. Do të përfshijë shtetet në hapësirën ish sovjetike, nga Bjellorusia në Kazakistan. Do të përpiqet të jetë një rival ndaj Bashkimit Europian, si dhe një kundërpeshë ekonomike, politike, ushtarake dhe kulturore ndaj fuqisë së SHBA dhe NATO-s. Për këtë vizion, Ukraina është shumë e rëndësishme.
Janusz Bugajski: Unioni Euraziatik nuk është vullnetar. Ideja është që të krijohet përmes stimujve të mëdhenj, ose me kërcënime për shpërbërjen territoriale, ndërprerje të tregtisë, ndërprerje të furnizimit me energji. Ajo që kemi parë gjatë muajve të fundit është trysnia e madhe që është ushtruar mbi shtete si Ukraina, Armenia, Moldavia dhe të tjerë që të futen në këtë union, përmes Bashkimit Doganor, Unionit Ekonomik Euroaziatik dhe më pas Unionit Euraziatik. Për momentin, Ukraina është në qendër të gjithë kësaj.
A po e sheh Putini veten e tij si Cari më i fundit?
Rachel Polonsky: Dihet që Putini është një student i përkushtuar i historisë së Rusisë. Ne nuk mund të dimë dëshirat e tij të brendshme, por ka shumë arsye për të menduar që ai dëshiron të shihet nga historia si një udhëheqës bashkues dhe transformues, në linjën e perandorëve dhe perandoreshave të mëdha. Si një udhëheqës që shpëtoi kombin e tij nga shpërbërja dhe plackitja prej fuqive të mëdha, dhe e bëri Rusinë edhe një herë të respektuar në botë.
Orlando Figes: Sigurisht që ka krahasime. Kur Cari Nikolla I e coi Rusinë në luftë kundër të gjithë fuqive botërore në vitin 1854, në atë që do të bëhej e njohur si Lufta e Krimesë, ai kish qenë në pushtet për 27 vite dhe shumëkush mendoi që ishte rrëmbyer kaq shumë prej pushtetit të tij autokratik, saqë ndiente që mund të bënte gjithcka. Ndoshta tani kemi një situatë të ngjashme. Kancelarja Merkel ka thënë që Putini “jeton në një tjetër botë”. Në fund të fundit, Putini ka patur pushtet absolut për 14 vjet, dhe ndoshta edhe ai është rrëmbyer prej kësaj ndjesisë që mund të bëjë gjithcka. “Kush qenkan këta amerikanët që të më ndëshkojnë mua”? Mos harroni që Ministri i Jashtëm i Rusisë, Sergey Lavrov i solli vërdallë amerikanët për cështjen e Sirisë. Në sytë e tij, amerikanët duken të dobët.
Janusz Bugajski: Pjetri i Madh është një prej heronjve të Putinit. Ai qe dikush që e modernizoi, por edhe e zgjeroi Rusinë, gjë që ne kemi prirjen ta harrojmë. Ai solli në Rusi ide perëndimore, por në të njëjtën kohë përthithi pjesë të Europës Lindore dhe Moskën dhe vazhdoi të zgjerohet territorialisht dhe administrativisht, kështu që disa paralele ekzistojnë. Por ai nuk ka në mendje vetëm perandorët. Nëse shihni përzierjen e ideologjive të Putinit, keni drapërin dhe cekanin, shqiponjën perandorake ruse. Pra ka gjithfarësoj elementësh nga historia Ruse, të bashkuar në këtë lloj projekti statist neo-imperial që ka krijuar Putini.
Si po ndikojnë në këtë krizë “standartet e dyfishtë” të Perëndimit?
Orlando Figes: Qeveria e përkohshme e përkrahur prej Perëndimit është në një farë kuptimi me mandat demokratik, por në një këndvështrim tjetër, nuk është. Ajo nuk ka përfaqësues nga territoret në Lindje. Eshtë një qeveri e përkohshme dhe asgjë nuk është legjitime deri në zgjedhje. Përfshirja e Perëndimit në sheshin Majdan ka qenë e madhe dhe ne dimë nga rregjistrimet që kanë dalë, se qëllimi ka qenë ndryshimi i regjimit, gjë që mund ta mbështesësh ose jo. Kështu që, mund ta kuptosh përse rusët thonë: “Keni ju gojë të flisni”? Ku nuk ka ndërhyrë Amerika për ndryshim regjimi? Kë kritikon Sekretari i Shtetit, Kerry kur thotë: “Nuk mund të pushtoni shtete të tjerë”? Duke lënë mënjanë të gjithë standartet e dyfishtë, sanksionet moral ëtë perëndimit mund të ofrojnë vetëm pak hapësirë manovrimi, kur rusët i druhen ndëshkimit. Por rregullatorët financiarë të vendeve perëndimorë, dhe më vjen keq ta them kështu, po i kanë hapur këmbët para Rusisë. Kjo thjeshtë ka forcuar ndjesinë e elitës së Rusisë, që “këta njerëz gjithmonë mund t’i blejmë”.
Rachel Polonsky: Pushtimi i Irakut në vitin 2003 ia bën më të vështirë SHBA dhe Britanisë së Madhe që të kenë epërsi morale. Për Moskën, është hipokrite përmendja e ligjeve ndërkombëtarë. Promovimi i demokracisë nga Perëndimi konsiderohet si një maskë për realpolitikën, dhe shihet nga Putini si pjesë e një komploti të kahershëm për të reduktuar fuqinë e Rusisë dhe madje edhe për ta shpërbërë, copë pas cope.
Andrei Zorin: Njerëzit kanë vepruar gjithmonë me dy standarte. Nuk është dicka që ka ndodhur me Rusinë, apo me Perëndimin, apo cdo vend tjetër të botës. Cdokush, jo vetëm shtetet apo udhëheqësit politikë, por edhe qeniet njerëzore, kanë rregulla të tjera për veten dhe të tjera për të tjerët. Kjo është normale. Rreziku i situatës nuk është normal. Unë mendoj se kjo situatë është shumë më e rrezikshme se cdo situatë tjetër gjatë viteve të fundit. (Esquire Magazine)
