Askush nga që kanë qenë gjallë atëherë, nuk mund të harrojë pamjen dhe tingujt e asaj fundjave të 1969-ës.
Fjalët e zvarritura të “Houstonit” që orientonte modulin hënor drejt vendparkimit të vet në sipërfaqen e Hënës. Neil Armstrong dhe Buzz Aldrin, që fluturonin pas çdo hapi që hidhnin, si fëmijët në ato lodrat e “Ecjes në Hënë”, të cilat sot i gjen në çdo festë ditëlindjeje. Dhe fjalët që u shndërruan në çast në ikona: “Eagle ka zbritur” dhe “Ky është një hap i vogël për njeriun…”.
Kjo ngjarje teknologjike, nga ato që të ndryshojnë jetën, po shpalosej në ekrane në dhomat e ndenjes në të gjithë Amerikën. Në dhomën e ndenjes të familjes sime, kishte diçka ekstra: Kishte zbritur televizori.
Në shtëpinë time, fundjava e zbritjes në Hënë u bë përgjithmonë e njohur si fundjava kur morëm me qera një televizor. Po. Morëm me qera një televizor.
Ne s’kishim televizor tonin. Ndoshta nuk ishim të pasur sa duhej për të përballuar një televizor me ngjyra, por të paktën mund të kishim patur një televizor të vogël bardhë e zi, si gjithë të tjerët. Por prindërit tanë, thjeshtë hapën krahë përballë mësymjes së epokës së televizionit dhe thanë: “Më mirë të mos e kemi”.
Kështu që, ja tek ishim ne, në periferinë e Nju Xhersit, si “malokë” të Beverly-t para se të gjenin naftë, kur vetëm mund të ëndërronim për “Jeannie”-n tonë. Që përpara se të ekzistonte një rrjet, ne e kishim vendosur që do të jetonim jashtë tij.
Ideja ishte që motra ime, vëllai im dhe unë, të mbrojtur prej tundimeve të Hollywood-it dhe Madison Avenue-së, do ta kalonim fëmijërinë duke lexuar. Dhe motra ime këtë bënte. Ime më u përpoq shumë që të më bënte një lexues të vogël, dhe unë vetëm mund ta imagjinoj sikletin e saj, si themeluese e librarisë së lagjes, që detyrohej të vinte vërdallë me një djalë delinkuent, nga pikëpamja e leximit.
Im atë, një poet amator me një kujtesë të spikatur për vargjet, vendoste poezi në derën e frigoriferit, të cilat ne duhej t’i mësonim përmendësh. Pas disa vitesh, unë arrita të ngulis në kujtesë atë poemën e Robert Frostit për një mbrëmje më dëborë, një kalë dhe një rrugë të gjatë për në shtëpi. Ose ndoshta ajo ishte metaforë.
Nëna jonë mund të ketë qenë e rreptë, por ajo ishte kreative. Një ditë me shi, me fëmijët që me siguri e kishin vënë pas murit për një televizor, ajo na uli të gjithëve përballë furrës së sobës dhe ndezi dritat brenda saj. Na tha ta imagjinonim derën e vogël të sobës si një televizor dhe t’i tregonim se çfarë shihnim.
Më kujtohet që thashë: “Mish të pjekur”.
Por pastaj erdhi zbritja në Hënë, dhe krejt papritur u duk se familja ime po jetonte në Planetin Tokë, ashtu si gjithë pjesa tjetër e Amerikës. Ne kishim një televizor. Domethënë, një televizor sa për fundjavën.
Erdhi një pasdite, një rishtar që duhej parë me frikë. Librat dhe gazetat u larguan nga tryeza e kafesë për t’i lënë vend televizorit. Dhe ja tek ishte, me veshët e ngritura si lepur, dhe ekranin në formë harku, si dritare drejt një bote të ndaluar.
Sigurisht, kishte kufizime. Na u tha se televizori ishte aty për të parë zbritjen në Hënë. Pikë.
Por ne pamë gjithçka, ditë dhe natë, duke vërtetuar brenda pak orësh, natyrën e ndikimit të varësisë që të shkakton televizioni.
Im atë ishte veçanërisht i zoti në përdorimin kompleks të mekanizmit alien. Çuditërisht, ai kish fituar bukën e gojës si shitës tek “Zenith”, kur kishte nevojë për punë pasi u martua.
Teksa ngjarjet e misionit shpaloseshin, ne bëmë atë që bëri pjesa tjetër e fqinjëve: E drejtuam antenën nga qielli dhe nisëm të shohim të shastisur. Në kohën kur nisi ecja në Hënë, vëllai im ishte në gjumë në divan, duke humbur historinë.
Por mëngjesin tjetër kishte pushuar mjaftueshëm dhe ishte gati të merrte pjesë në një tjetër ngjarje historike në familjen tonë: të shihnim filma vizatimorë me pizhama. Qartësisht i ndikuar prej eksperiencës së asaj fundjave, vëllai im ka patur një karrierë të suksesshme jo si astronaut, por si skenarist për filma për fëmijë.
Atë fundjavë, përftuam më shumë histori se sa paguam. Në një lloj pararendjeje të epokës së sotme të mbingarkesës me lajme, zbritja në Hënë përkoi me shpalosjen e avashtë të skandalit të Chappaquiddick – mbytja e një punonjëse stafi në Kongres, Mary Jo Kopechne, në një makinë që e ngiste senatori Ted Kennedy, i cili më vonë u shpall fajtor se e kish braktisur në skenën e aksidentit.
Ishte një dramë tronditëse, e një tjetër lloji. Vëllai i një presidenti të vrarë dhe një kandidat presidencial i zënë në një rrjetë evazioni, në mos mashtrimi, për vdekjen e një vajze të re.
A do të ecnin vërtetë në Hënë Armstrong dhe Aldrin? A do t’ia hidhte akuzave penale Kennedy? Ishin tre ditë me ekrane të ndarë mes arritjeve dhe dështimeve njerëzore, të gjitha që luheshin mu aty në shtëpinë tonë – në një televizor!
Pastaj papritur, nuk ishte më. Eagle u rikthye në anijen kozmike Apollo, dhe televizori ynë u rikthye në dyqanin që e jepte me qera.
Im atë jetoi edhe 48 vite të tjera në atë shtëpi, deri në moshën 94 vjeç, dhe ime më jeton ende aty, një muaj para se të mbushë 93. Kurrë më nuk është parë një televizor në atë shtëpi.
Motra ime, lexuesja, gjithashtu nuk ka televizor, pavarësisht se punon në teknologji si administratore rrjeti. Vëllai im, skenaristi televiziv, e ka patur fitimprurës rebelimin e tij.
Unë kam televizion, por shoh vetëm ndeshje sportive pa zë dhe mbaj një libër në prehër, me qëllim që të argumentoj se në fakt jam duke lexuar.
Pak ditë më parë, duke ndejtur me time më në po atë dhomë ndenjeje ku ndoqëm historinë 50 vjet më parë, e pyeta përse nuk kishim patur kurrë televizor në shtëpi. Ajo ngriti kokën nga gazeta dhe më tha: “Ke pasur prindër të veçantë”.
Dhe përse e thyen rregullin gjatë zbritjes në Hënë?
“Menduam: O Zot, po shkojnë në Hënë”, u përgjigj ajo. “Ishim të ngazëllyer. Menduam se ishte e rëndësishme”.
“Dhe ju mund ta shihnit realisht”, shtoi.
Vetëm se jo nga xhami i derës së sobës.
Matthew Purdy, New York Times – Bota.al
