Tchiki Davis, Ph.D.
Prej më shumë se 20 vitesh, kam studiuar lumturinë dhe mirëqenien. Gjatë këtij rrugëtimi, kam zbuluar se shumë nga vuajtjet tona burojnë nga një burim i padukshëm: besimet kufizuese. Këto janë bindje të thella që kemi për veten, për të tjerët dhe për botën, të cilat në heshtje formësojnë mendimet, emocionet dhe sjelljet tona. Kur nuk i vëmë në dyshim, ato na fusin në kurthe të pakënaqësisë. Por sapo i shohim qartë, mund t’i shpërbëjmë dhe të hapemi drejt një hapësire më të madhe lirie dhe gëzimi.
Çfarë janë besimet kufizuese?
Mendoni jetën si një program që punon në sfond. Çdo përvojë që kemi lind nga një zinxhir që nis me një besim. Kërkimet tregojnë se besimet na çojnë drejt mendimeve (Buschmann et al., 2018). Thjesht: nëse unë besoj se nuk jam i denjë, do të kem mendime për pavlerësinë time. Mendimet, më pas, janë parakusht për emocionet (Lazarus, 1982). Për shembull, nëse kam mendime mbi pavlerësinë, mund të ndiej emocione të lidhura me të.
Së fundmi, kam biseduar me Aaron Abke, autor i “The Three Beliefs of Ego”, i cili shkruan për tre besime kufizuese që gjenerojnë emocionet më të pakëndshme: trishtimin, zemërimin dhe frikën.
- Besimi në mungesë ose paplotësi, i cili sjell trishtim.
- Besimi se rezultatet na bëjnë të lumtur, i cili sjell zemërim.
- Besimi se kemi kontroll, i cili sjell frikë.
Për shembull, studimet tregojnë se ata me nivele të larta ankthi shpesh kanë besime më të larta mbi kontrollin sesa normalja (Millings & Carnelley, 2015). Por megjithëse këto besime duken bindëse, ato mund të shihen siç janë: thjesht dhe vetëm mendime që na bëjnë të mendojmë se janë 100% të vërteta.
- Një mendim na thotë se na mungon diçka, dhe një tjetër na thotë se “duhet” ta kemi atë.
- Një mendim na thotë se një arritje, një rezultat apo një fitore do të na bëjë të lumtur.
- Një mendim na thotë se mund të kontrollojmë njerëzit ose situatat, kur në fakt nuk kemi kontroll mbi to.
Kur mësojmë të mos dëgjojmë këto mendime e besime të pavërteta, bota jonë hapet. Në fakt, rishikimi i besimeve është mekanizmi kyç i ndryshimit në Terapinë Kognitive-të Sjelljes (CBT) (Kronemyer & Bystritsky, 2014), një nga trajtimet më të besueshme psikologjike.
Si mësova t’i zbuloj besimet kufizuese
Për vite me radhë, u përpoqa të “rregulloja” veten duke ndryshuar zakonet ose duke e shtyrë veten drejt mendimeve pozitive. Por e kuptova se asnjë ndryshim sipërfaqësor nuk mund të eleminonte vuajtjen derisa të shqyrtoja besimet rrënjësore që i ushqenin ato.
Një qasje që më ndihmoi ishte ta gjurmoja përvojën mbrapsht: fillimisht duke identifikuar emocionin, pastaj mendimet që e krijuan atë emocion, dhe në fund besimet që gjeneruan mendimet.
Për shembull, nëse ndihesha i shqetësuar në një mbledhje shoqërore, mund të vëreja një mendim si: “Unë nuk i përkas këtij vendi.” Duke e ndjekur mendimin pas, shpesh shfaqej një besim më i thellë si: “Nuk jam mjaftueshëm i mirë.”
Shpërbërja e besimeve kufizuese përmes empatisë së vetëdijshme
Lajmi i mirë është se nuk kemi nevojë t’i luftojmë apo t’i shtypim besimet tona. Përkundrazi, sa më shumë që i rezistojmë, aq më shumë duket se forcohen. Ajo që funksionon në të vërtetë është t’i vëzhgojmë me ndërgjegje dhe dhembshuri.
Studimet e Kristin Neff (2011) tregojnë se:
- mirësia ndaj vetes (kundrejt vetë-gjykimit),
- ndjenja e njerëzillëkut të përbashkët (kundrejt ndarjes), dhe
- vetëdija (kundrejt identifikimit të tepruar me përvojat tona)
na ndihmojnë të reagojmë ndaj situatave të jetës në mënyra më të shëndetshme.
Pra, nëse vini re një besim si: “Jam një dështak,” përpiquni të ndaloni, të merrni frymë dhe t’i kujtoni vetes:
- Mund ta pranoj veten edhe nëse ndihem si dështak.
- Të gjithë dështojnë ndonjëherë.
- Ky është vetëm një mendim. Nuk jam unë.
Përtej besimeve kufizuese
Çelësi për të kapërcyer besimet kufizuese është shkëputja e vetëdijshme. Kur ndalojmë së ngatërruari veten me mendimet dhe besimet tona, hapemi ndaj më shumë pranie, paqeje dhe lirie.
Studimet neurologjike sugjerojnë se praktikat medituese mund të jenë një mënyrë për të kultivuar këtë lloj vetëdijeje (Tang, Hölzel, & Posner, 2015). Besimet kufizuese janë si skenarë të padukshëm që drejtojnë jetën tonë. Por sapo i sjellim në vetëdije me dhembshuri, ato fillojnë të shpërbëhen. Mund të “ri-programojmë” modelet tona të brendshme, të lëmë pas atë që nuk na shërben më, dhe të hapemi ndaj lumturisë që gjithmonë ka qenë aty — përtej çdo besimi. / Psychology Today – Bota.al
