Termi gënjeshtër buron nga fjala latine “mentior”, që do të thotë të mos njohësh fjalën e dhënë, të shtiresh, të imitosh dhe të thuash gjëra të rreme.
Origjina e kësaj shprehje është e përshtatshme për kohën tonë të lajmeve të rreme, pasi koncepti aktual i gënjeshtrës është akti i mashtrimit, d.m.th. i lëshimit të deklaratave të rreme që janë thënë nga dikush, duke pritur që dëgjuesit të besojnë në shprehjet e tyre.
Psikoanaliza shpjegon se shumicën e kohës zakoni i gënjeshtrës është një mekanizëm mbrojtës i pavetëdijshëm, pasi disa persona kanë një boshllëk të thellë ekzistencial ku më mirë preferojnë të rrezikojnë të zbulohen, sesa të ndjehen të refuzuar për shkak se kanë thënë të vërtetën.
Për më tepër, fëmijët dhe adoleshentët që janë rritur në një mjedis plot gënjeshtra, priren t’i përsërisin ato në moshën madhore, pasi gënjeshtra është një sjellje e mësuar nga imitimi.
Në mënyrë që kjo të mos ndodhë, prindërit duhet të edukojnë fëmijët e tyre për pasojat që mund të shkaktojnë gënjeshtrat, dhe se është çështje integriteti që të vendosin të jenëtë sinqertë.
Për më tepër, ekziston mitomania, që është një çrregullim personaliteti në të cilin krijesat e gjejnë veten në gjendje të detyrueshme, që të dëmtojnë të tjerët, pa u turpëruar kur të u zbulohen gënjeshtrat. Dhe ka gënjeshtra të vetëdijshme që përkeqësojnë marrëdhëniet e dashurisë, familjen, kolegët, etj. Duke dëmtuar bashkëjetesën midis njerëzve.
Sot, ne jetojmë në epokën e “pas-të-vërtetës”, ose më saktë “gënjeshtrës së vjetër”, e cila konsiston në përhapjen e lajmeve të rreme dhe ideve të shtrembëruara me një shpejtësi të çmendur, gjë e cila amplifikon zërat, përmes teknologjive që manipulojnë dokumente, tekste, imazhe dhe audio, kudo në botë.
Sidoqoftë, gënjeshtra ka qenë gjithmonë kundër standardeve morale të traditave fetare.
Me që ra fjala, Jezusi tha që gënjeshtra nuk vinte nga Zoti dhe shpalli “mënyrën e së vërtetës dhe të jetës”, siç paralajmëronte edhe Buda:
“Një gënjeshtër mund të shpëtojë të tashmen tuaj, por ajo ju dënon të ardhmen”. Dhe në shkollat filozofike, për shembull: Aristoteli, Shën Augustini dhe Kanti e dënonin gënjeshtrën.
“Çdo gënjeshtër është helm; nuk ka gënjeshtra të padëmshme. Vetëm e vërteta është e sigurt. Vetëm e vërteta jep rehati. Ajo është diamanti i vetëm i pathyeshëm”. / meb.al
