Njerëzit nuk janë të vetmit “lozonjarë” që ka natyra. Të gjithë gjitarët luajnë, ashtu si disa zogj dhe pak kafshë të tjera. Por asnjë specie tjetër nuk ndjek një shumëllojshmëri të tillë argëtimi, apo shpenzon aq shumë kohë duke u dëfryer. Lista përfshin kënaqësitë të tilla jashtëshkollore si sporti, muzika, lojërat, shakatë, mikpritja, parukeria, vallëzimi, arti dhe gudulisjet. Ajo që na dallon është fakti se ne luajmë me objekte dhe me gjuhë, thotë Clive Vynne në Arizona State University në Tempe. Ne gjithashtu mund të shkojnë përtej dukjes. “Ajo që revolucionarizon lojën tek njerëzit është imagjinata”, thotë Francis Steen në Universitetin e Kalifornisë, Los Angeles.
“Ne jemi një specie lozonjare”, thotë primatologu Frans de Vaal në Universitetin Emory në Atlanta, Xhorxhia, dhe e ruajmë ndjenjën e lojës që kemi në fëmijëri, edhe pasi rritemi. I vetmi primat tjetër që e bën këtë është bonobo, ndoshta si rezultat i mjedisit të tij të relaksuar shoqëror. Shoqëria njerëzore është gjithashtu relativisht e relaksuar, vëren de Vaal, sepse ne kemi kodet morale dhe ligjet që promovojnë stabilitet. Ç’është më e rëndësishmja për industrinë e argëtimit, ne gjithashtu mblidhemi me individë që s’kemi lidhje, një situatë që do i bënte shimpazetë dhe bonobotë të “rripnin” njëri-tjetrin. Pastaj është thjeshtë çështje e kohës së lirë. Shimpanzetë e rritur kalojnë rreth 8 orë në ditë duke u ushqyer. Nëse u jepet më shumë kohë e lirë, ata mund të luajnë më shumë. De Vaal thekson se majmunët e kapur shijojnë lojrat kompjuterike dhe televizionin, pëlqejnë skena seksi dhe dhune, por edhe vlerësojnë humorin.
Por, a është vetëm hansi që na lejon të kënaqim anën tonë lozonjare, apo mos kemi nevojë për më shumë argëtim sesa kafshët e tjera? Loja nuk është thjesht për argëtim, vëren Marc Bekoff në Universitetin e Kolorados, Boulder. Ai identifikon katër qëllime kryesore – zhvillimin fizik, zhvillimin konjitiv (“koordinimin sy / shkrim”, siç e quan ai), zhvillimin social dhe trajnimin për të papriturat. Të luajtrit është një përshtatje evolutive për të mësuar, pajtohet Steen. Gjitarët lindin të paaftë, por mund të përshtaten – loja na ndihmon të bëjmë këtë. Duke vënë në dukje se mjediset sociale dhe fizike të njeriut janë veçanërisht komplekse, ai e sheh të luajturit si një lloj imituesi, që na lejon të imagjinojmë dhe të provojmë skenarë të ndryshëm, me pak rrezik. “Në lojë ne jemi pothuaj tërësisht humanë”, thotë ai.
Bekoff beson se zhvillimi social është qëllimi më i rëndësishëm i lojës tek njerëzit, qoftë edhe sepse është në themel të moralitetit. “Fëmijët e vegjël nuk socializohen si duhet, pa lojën”, thotë ai. Për Robin Dunbar në Universitetin e Oksfordit, të luajturit është një shtyllë e kohezionit social. “Loja shpesh përfshin të qeshurin, që është një mekanizëm shumë i mirë i lidhjes”, thotë ai. Dhe loja fizike – sidomos sportet e koordinuara në ekipe – prodhon endorfina që bëjnë të ndihesh mirë. Përveç kësaj, sportive ofrojnë një shfryrje për nevojat konkurruese, thotë de Vaal. “Nëse njerëzit shikojnë të tjerët duke luajtur, ata në fakt përmirësojnë aftësitë e tyre,” shton Steen. Edhe argëtimi thjeshtë për kënaqësi ka përfitime. “Është kënaqësi, kështu që është me të vërtetë e mirë për shëndetin mendor”, thotë Bekoff. /bota.al
