Sipas World Economic Forum, vlera globale e këtij sektori do të kalojë nga 1.74 miliardë dollarë në vitin 2022 në 6.6 miliardë në vitin 2030.
Në të ardhmen, aplikimet nuk do të kufizohen vetëm në mjekësi dhe kërkim shkencor, por do të shtrihen edhe në industrinë e videolojërave, mirëqenien mendore dhe rritjen e aftësive njohëse.
Aktualisht, ekzistojnë qindra kompani që veprojnë në këtë fushë, kryesisht në SHBA, por edhe në Europë (veçanërisht në Britaninë e Madhe, Gjermani, Holandë dhe Francë), si dhe në Kinë, Indi, Brazil e Afrikën e Jugut. Megjithatë, mjekësia pritet të jetë porta hyrëse e neuroteknologjisë në jetën e përditshme, me zgjidhje tashmë në faza të avancuara testimi.
Neuralink
E themeluar nga Elon Musk në vitin 2016, Neuralink synon të krijojë një “urë” midis trurit dhe botës dixhitale. Produkti kryesor, Telepathy, përbëhet nga:
Implanti N1: 1.024 elektroda të vendosura mbi 64 fije më të holla se një flok njeriu; vendoset në zonën e trurit ku lind qëllimi i lëvizjes. Komunikon pa kabllo me një kompjuter dhe ka bateri që karikohet nga jashtë.
Roboti R1: një robot kirurgjik ultra i saktë që realizon implantimin pa dëmtuar enët e gjakut.
Aplikacioni N1: që dekodon sinjalet nervore dhe lejon pacientin të kontrollojë një kompjuter.
Pas eksperimenteve me majmunë, dele dhe derra, Neuralink nisi testimet me njerëz.
Në janar 2024, Noland Arbaugh, i paralizuar nga shpatullat e poshtë, u bë i pari pacient që mori implantin Telepathy. Pajisja funksionoi për disa muaj, por më vonë truri filloi të “shtyjë” elektrodat. Inxhinierët e përshtatën algoritmin dhe, sipas kompanisë, problemi u zgjidh.
Një pacient i dytë, Alex, u operua në gusht. Megjithatë, mungesa e transparencës (asnjë publikim shkencor, mungesë të dhënash për testimet njerëzore) ka ngritur shumë dyshime etike dhe metodologjike.
Blackrock Neurotech
Me qendër në Salt Lake City (SHBA), kompania është pionierja e ndërfaqeve tru-kompjuter.
Që nga fillimi i viteve 2000, implanti i saj me 96 elektroda është përdorur në shumë studime, përfshirë atë të famshëm me Matt Nagle (2004–2006), njeriu i parë që arriti të lëvizte një krah robotik me mendje.
Kohët e fundit, Blackrock ka zhvilluar një ndërfaqe me 256 elektroda, e cila i ka mundësuar një pacienti me sklerozë laterale amiotrofike të komunikojë përmes kompjuterit me një saktësi gati të plotë.
Në pranverën e vitit 2024, kompania mori një financim prej 200 milionë dollarësh nga Tether, kompania që menaxhon kriptovalutën me të njëjtin emër.
Medtronic
Një nga liderët botërorë të teknologjive mjekësore.
Në vitin 1997, mori miratimin e FDA për pajisjen e parë të stimulimit të thellë të trurit për sëmundjen e Parkinsonit.
Prodhon gjithashtu pajisje për kontrollin e dhimbjeve, krizave epileptike, çrregullimeve obsesivo-kompulsive dhe sëmundjeve të tjera neurologjike.
Në gusht 2024, New England Journal of Medicine publikoi një studim që dokumentonte komunikimin e një pacienteje me ALS për 7 vite rresht, falë një implanti të Medtronic, një dëshmi e qëndrueshmërisë dhe besueshmërisë së teknologjisë.
Synchron
Konkurrentja kryesore e Neuralink.
Ka zhvilluar Stentroden, një manikot metalik me 16 elektroda që vendoset në korteksin motorik përmes venës jugulare, pa pasur nevojë për operim në tru.
Është testuar tashmë te 6 vullnetarë, dhe rezultatet e para janë botuar në JAMA Neurology (2023). Ka marrë miratimin paraprak të FDA-së për procedurë të përshpejtuar, ndërsa po zgjerohet testimi në mbi 120 qendra kërkimore në SHBA.
Financohet nga Bill Gates dhe Jeff Bezos përmes një fondi prej 75 milionë dollarësh.
Precision Neuroscience
E themeluar në New York në vitin 2021, kompania po zhvillon pajisje për elektrokortikografi (ECoG), ku elektrodat vendosen në sipërfaqen e trurit, pa depërtuar në indin nervor.
Qëllimi: të krijohen ndërfaqe më pak invazive dhe më të sigurta. Në eksperimentet aktuale po testohet Layer 7, një pajisje me 1.024 elektroda që regjistrojnë aktivitetin në sipërfaqen e trurit dhe dërgojnë sinjalet në një procesor nën lëkurë.
Layer 7 ka marrë nga FDA statusin “Breakthrough Device”, pra pajisje inovative me potencial të madh mjekësor.
Paradromics
E themeluar në vitin 2015, Paradromics ka marrë leje për testime klinike te njerëzit me pajisjen e saj prej 421 mikroelektrodash që depërtojnë në indin nervor.
Synimi është rikthimi i lëvizjeve dhe të folurit tek personat me dëmtime të rënda nervore. Kompania ka siguruar mbi 100 milionë dollarë financime publike e private.
Një treg në lindje
Nga mjekësia rigjenerative deri te përmirësimi kognitiv, neurobiznesi po hap një epokë të re bashkimi midis trurit dhe teknologjisë. Një epokë që premton rikthim të aftësive njerëzore të humbura, por që ngre gjithashtu pyetje të thella etike, shkencore dhe filozofike mbi kufirin midis njeriut dhe makinës. / bota.al
