Reklama për lëngjet e frutave përdorej si një “armë” shtesë kundër japonezëve dhe ëmbëlsirat një karburant e bombë e vërtetë kundër Hitlerit. Si u krijua përzierja më e madhe në histori mes propagandës së luftës dhe reklamave të biznesit, për qëllime patriotike e politike?
Japonezët nuk kishin asnjë shans. Pasi kundërshtarët e tyre, amerikanët, pinin lëngje frutash të konservuara në kanoçe, të mbushura në Floridën plot diell nën lajtmotivin “Vitaminë për fituesit”. “Pyet pak një japonez se si ndihet ai kur i duhet të luftojë kundër burrave, që e kanë forcuar trupin me ‘Victory Vitamin C’ (vitaminën C të fitores), titullohej një film i vitit 1943 i sponzorizuar nga prodhuesi i lëngjeve të frutave “Florida-Grapefruit Juice”. Ndër ta edhe një ilustrim i anëtarëve të Marinës amerikane plot muskuj, me trupa gjysmë të zhveshur, ndërsa luftojnë plot vetëmohim e pa frikë qëllojnë mbi armikun. Pa pikë modestie, reklama në fjalë pretendonte se “trupat plot muskuj e bark të sheshtë” të objekteve të saj, ishin kështu “kaq perfekt e të intonuar në luftime”, pasi burrat në ato njësi rregullisht pinin lëngun me vitaminë C, që vinte nga Florida e largët. Reklama në absurditetin që shfaq, sigurisht se nuk ishte një përjashtim. Pasi të gjitha ndërmarrjet amerikane reklamonin produkte qysh nga hyrja në luftë e SHBA-së në vitin 1941, të mbarsura me slogane patriotike dhe ilustrime. Kishte për shembull një prodhues furçash për dhëmbët, që në reklamën e tij sugjeronte se, mishi i shëndetshëm i dhëmbëve është “i rëndësishëm për fitoren”. Një prodhues peshqirësh nga ana tjetër bënte reklamë me fotot e ilustrimet e trupave të zhveshur të marinsave, ndërsa bënin plazh ndanë një lumi pranë një pylli për peshqirët e saj të veçantë. Madje, edhe një prodhues ëmbëlsirash nuk turpërohej, që t’i përshkruante prodhimet e tij si “karburant për luftën”.
Nga histeria në dehjen konsumatore
Për sa kohë që SHBA kishin hezituar të hynin në luftën e dytë, edhe industria e degët e tjera të prodhimit, kishin qëndruar neutralë, duke u kompaktësuar me qëndrimet zyrtare. Ishte lufta, ajo e cila pastaj bëri që reklama dhe propaganda të përziheshin – në një masë që deri më atëherë nuk ishte parë ndonjëherë – me njëra-tjetrën, duke bashkuar në një, synime të përbashkëta dhe sjellë për publikun, stereotipa të armikut. Pas shokut që Amerika pësoi në “Pearl Harbor”, shumë amerikanë u përfshinë nga paranoja dhe histeria. Madje edhe një invazion japonez i brigjeve perëndimore amerikane, atyre u dukej realisht i arritshëm. Nëndetëse japoneze të veçuara përhapnin panik dhe në pranverën e vitit 1942, njësitë kundërajrore amerikane goditën mbi 1430 granata në qiellin e natës së Los Angeles-it, derisa pas pak orëve u konstatua se atje s’kishte pasur asnjë avion në qarkullim, e lëre pastaj armik. Që kombi i pasigurt amerikan arriti të gjente sërish guximin dhe vetëbesimin që e karakterizonte, ishte një meritë edhe e reklamave patriotike, që u bënin thirrje miliona amerikanëve, të blinin kredite lufte. Prodhuesit si “Lockheed” përpiqeshin me elegancë të lidhnin në një program synimet e tyre civile e ushtarake: “Lockheed… for PROTECTION today and PROGRESS tomorrow”, titulloheshin reklamat e prodhuesit të avionëve në vitin 1942. Mbrojtja në luftë, përparim në të ardhmen – një premtim i madh. Kur lufta u fitua në vitin 1945, sektori i reklamave ia doli mbanë me sukses që ta hidhte kombin fitimtar tashmë, po me atë besim, në përparësitë e tij morale e teknike, në një dehje konsumatore të paparë. Për përpiluesit e teksteve e ilustrimeve grafike në industrinë amerikane të reklamave, nuk duhet të ketë pasur ndonjë periudhë tjetër kohore më të mirë sesa vitet ’40 të shekullit të shkuar. Ishte një kohë, në të cilën prodhuesit e reklamave duhej të besonin, se ata ishin të mbipushtetshëm, pasi amerikanët bënin pikërisht këtë, çfarë edhe ata donin: ata blinin e blinin pa mbarim.
Fitore, makina dhe konserva mishi
Sidomos makina. Nëse në vitin 1943, në SHBA ishin shitur 222.862 makina të reja, tre vjet më vonë, menjëherë pas luftës, kjo shifër u dhjetëfishua. Vetëm mes viteve 1946 dhe 1950 u sollën në treg rreth 21 milionë makina. Nëse prodhuesit si “Oldsmobile” gjatë luftës kishin reklamuar në mënyrë agresive me logon e tyre, duke theksuar se makinat e tyre ishin “power-styled” (të stiluara për forcë) sikurse bombarduesit amerikanë me rreze të gjatë veprimi, prodhuesit reklamonin tashmë me dizenjo që binin shumë në sy, luks dhe shkëlqim. Kështu, makinat pas vitit 1945 – pas cigareve natyrisht – u bënë simboli i lirisë amerikane dhe i prakticitetit. Me marinsat tashmë të kthyer në shtëpi nga misionet, nisi edhe një bum ndërtimesh i shtyrë e sponsorizuar nga shteti. Në vitin 1949, u ndërtuan rreth një milion shtëpi, pesë vjet më parë ishin vetëm 141.800. Shumë shpejt lindën zonat e para me shtëpi banimi të parafabrikuara – simbol të ëndrrës amerikane. Me këtë hap u rrit edhe kërkesa për produkte të reja: askush nuk mund të jetonte dot më pa pasur frigoriferin e vet, sugjeronte reklama, por edhe pa televizorin e vet. Miliona pajisje elektronike u shitën me këtë rast. Dhe edhe në një sektor tjetër, lufta dhe reklama duhej ta ndryshonin në mënyrë afatgjatë ndjenjën amerikane të jetesës: ushqimi i konservave u bë shumë i dashur. Prodhuesit e konservave me mish të presuar, shtypnin postera reklamash me pamje marinsash të shëndetshëm me kurriz të fortë si lisi, ndërsa ushqeheshin me produktet e tyre. Ajo çka për ushtarët mund të ishte e mirë, nuk mund të ishte e keqe për pjesën tjetër të popullsisë! Sepse, a nuk ishte vitamina C ajo që i kishte mundur dhe japonezët?“Der Spiegel”/Shqip
