Në mëngjesin e 30 janarit 1933, kishte pak për të parashikuar, se emërimi i Adolf Hitlerit në rolin e kancelarit të Gjermanisë do të ndryshonte rrënjësisht të ardhmen e kombit. Siç ngre pyetjen historiani gjerman Hans-Ulrich Thamer: “Si mundet një askush social dhe politik [si Hitleri] të arrinte një efekt të tillë?
Ndërsa Partia Naziste e Hitlerit mbante shumicën e vendeve në parlamentin gjerman (Reichstag), ajo nuk kishte një shumicë dhe nuk ishte në gjendje të krijonte një koalicion për të mbështetur kandidatin e saj për kancelar. Por më pak se një muaj pas emërimit të Hitlerit, një zjarr në ndërtesën e Reichstagut (dhe nxitja e nazistëve) e detyroi Presidentin Paul von Hindenburg të firmoste Dekretin e Zjarrit të Rajhstagut, pezullimin e të drejtave themelore dhe lejimin e paraburgimit pa gjyq.
Dekreti shfuqizoi shumicën e lirive civile, duke përfshirë të drejtën për një proces të rregullt ligjor dhe për të folur, grumbulluar dhe protestuar. Kjo u pasua në mars nga Akti Mundësues i vitit 1933, një ligj që filloi ta transformonte republikën në një diktaturë njëpartiake. Legjislacioni, i cili zyrtarisht u quajt Ligji për të korrigjuar shqetësimin e njerëzve dhe Rajhut, i dha kabinetit gjerman – dhe, më e rëndësishmja, kancelarit – fuqinë për të bërë dhe zbatuar ligje të reja pa përfshirjen e parlamentit apo presidentit. Pak para emërimit të Hitlerit, ish-kancelari Franz von Papen i kishte thënë von Hindenburgut: “Brenda gjashtë javësh ne do ta kemi shtyrë Hitlerin aq fort në qoshe, saqë ai do të kërcejë.” Por ai e kishte gabim dhe një vetë-mashtrim i tillë i përjetësuar nga forcat demokratike të Republikës së Vajmarit do të çonte përfundimisht në rënien e demokracisë më të madhe dhe më të re të Evropës.
Në prill, ambasadori francez në Gjermani, André François-Ponçet, i raportoi qeverisë së tij: “Më 30 janar […] të gjithë dukeshin të sigurt se nazistët do të priteshin me armiqësi nga klasa punëtore dhe katolikët e qendrës do të mbronin sistemin ligjor. . […] Gjashtë javë më vonë, të gjitha mburojat që kishin për qëllim të frenonin lëvizjen e Hitlerit janë shembur.”
Hitleri kishte kapur praktikisht pushtetin, kishte vendosur një diktaturë dhe kishte vendosur të gjithë kombin në një trajektore që përfundimisht do të siguronte rënien e tij.
Çfarë mund të mësojnë Shtetet e Bashkuara nga përvoja gjermane?
Profesor Jäger beson se në një situatë të krahasueshme me Gjermaninë në vitin 1933, shumë nga republikanët kryesorë besonin se mund të kontrollonin Donald Trumpin nëse ai bëhej president. “Por brenda një kohe relativisht të shkurtër, ai i la mënjanë kritikët në partinë e tij dhe i zëvendësoi ata që e kundërshtonin me të tjerë që i thoshin, atë që donte të dëgjonte.”
Në fund ai hasi pak kundërshti nga republikanët, pavarësisht se çfarë bëri. Ai u përpoq të anashkalonte opozitën e Kongresit ndërsa Senati mbushi gjykatat me gjyqtarë që pritej të mbështesin ideologjinë presidenciale. “Në sytë e kritikëve të tij, Trump ishte një diktator i mundshëm,” thotë Jäger në analizën e tij.
