Nëse papritur zhdukej teknologjia (por jo dituria), çfarë do të ndodhte sot?
Imagjino sikur, nesër në mëngjes, të mos zgjoheshit nga zilja e zgjimit, por nga rrezet e para të Diellit mëngjesor. Sikur nuk ke veshur pizhama e nuk je në shtratin tënd: shtëpia është zhdukur, së bashku me pjesën tjetër të qytetit. Vështron rrotull dhe nuk ka automobilë, telefona, bukë e sahate. Asnjë gjurmë plastike, rrugësh, urash. Toka është kthyer në gjendjen fillestaree: shumë e pasur me burime (naftë, qymyr, gaz) ende të pakonsumuar… por jo më lehtësisht të arritshëm.
Skenari është fantastiko-shkencor, por jo totalisht i pamundur (në rast, për shembull, të katastrofave bërthamore ose ndryshimit radikal të klimës diçka e ngjashme mund të ndodhte me të vërtetë.) Kemi provuar të imagjinojmë si do të ishte realisht kjo botë me ndihmën e ekspertëve. Me pak fjalë, çfarë do të ndodhte nëse njerëzimi do të kthehej pas 20 mijë vite të shkuara? Në sa kohë do të rindërtonte ambientin komod e të sigurt të sotëm? E a do ta bënte në të njëjtën mënyrë?
Largim nga qyteti
“Pas një agimi të këtij lloji, është shumë e mundur që do të verifikohej në 10 ditët e para, një zvogëlim drastik i popullsisë, nga aktualisht 7 miliardë në të paktën përgjysëm”, përgjigjet Vittorio Marchis, pedagog i Historisë së Teknologjisë në Politeknikumin e Torinos. “Mjafton të mendosh për të sëmurët, shumë nga të cilët do të vdisnin në kohë shumë të shkurtër, pa ilaçe e pajisje mjeksore”. Qytetet, në të cilat jeton tani gjysma e popullsisë botërore, duhej të ishin në pak kohë të braktisuara, sepse nuk do të kishte asgjë për të ngrënë, sasia e qenieve njerëzore do të ishte e papërputhshme me burimet në dispozicion.
Për më shumë, “të mëdhenjtë” e Tokës, presidentët, politikanët, shefat e Shtetit, nuk do të ishin pastaj kaq të fuqishëm: kjo do të sillte kriza të shpejta shoqërore, mbi të gjitha në qendra të mëdha urbane”, thotë Marchis. Në fakt, çelësi i mbijetesës në orët e para do të ishte ai i izolimit nga të tjerët, së bashku me një gjendje të mirë të shëndetit e të afrimit të burimeve natyrale të disponueshme menjëherë. “Ujë, para së gjithash por edhe kafshë si delet e lopët, që mundet të furrnizojnë menjëherë një ushqim, qumështin. Nëse di të mjelësh…”. Dhe të dish të ndërtosh në pak kohë një enë. Po, sepse, mungesa e çfarëdolloj teknologjie do të thotë edhe mungesë paisjesh (duke përfshirë edhe më elementaret, si një thikë).
Kështu kush do të mbijetonte? “Në botën Perëndimore, do t’ia dilnin banorët e fshatit, fshatarët e mbetur. Edhe anëtarët e ndonjë force ushtarake do të kishin më shumë mundësi. Njerëz që janë të aftë të ndezin një zjarr me gur e drunj, të vrasin një kafshë duke ndërtuar një hark elementar ose ndonjë kurth. Gjendja e mbijetesës nuk do të zgjaste, megjithatë, më shumë sesa ndonjë javë”.
Ruajtësit e dijes
“Më pas do të hynte një fazë e “seleksionimit të mendjeve”, mbi bazën e aftësive praktike më të nevojshme: barinj, mbarështues, kultivues, persona të aftë për të zbutur një kalë, herbaristë, marangozë, prodhues litarësh… Ruajtësit e kësaj njohurie do të bëheshin shumë të çmuar. E do të mbroheshin nga të tjerët: në pak kohë do të mbulonin një rol analog me atë të magjistarëve të fiseve afrikane”. Për këto fise, në fakt, zhdukja e teknologjive të sotme nuk do të ndryshonte asgjë. Përkundrazi, popullsia që akoma sot jeton nga gjuetia e vjelja nuk do ta vinin re aspak ndryshimin. “Mendojmë për Yanomami-t e Amerikës së Jugut, për Bosciman-ët afrikanë ose për Semang-ët malezianë, njohuria e tyre do të bëhej e çmuar. Megjithatë, do të kalonin shumë vjet para se do t’ia dilnim t’I’ takonim”.
Zhdukja e gjithë kësaj që njeriu ka ndërtuar në mijëra vite të historisë, në fakt, do të kishte të bënte edhe me sistemin e transportit. Asnjë rrugë, asnjë anije, asnjë vagon. Pa asnjë mundësi për të komunikuar në distancë, si do të arrihej tek vendet e pasura me burime?
“Njohuria në këtë pikë do të bëhej avantazhi i vërtetë evolutiv. Nuk duhet, për shembull, të shpikim rrotën (e as ushqimet bazë, si buka): koncepti i ‘karros’ së tërhequr nga kafshë, do të kishte një aplikacion të shpejtë. Por për ta ndërtuar do të shërbenin paisjet, për të bërë paisjet do të duheshin metalet…”, shton Marchis. Është një çështje pak praktike, sesi historia do të bëhej papritur e dobishme. Për të kërkuar bakrin, për shembull, do të mjaftonte të kujtoje atë që përshkruhet nga peshkopi i Uppsala-s (Zvicër), Olao Magno, në vitin 1554 në “Historinë” e tij të njerëzve e të natyrës veriore: njerëz që, gjatë stuhisë, futeshin në baraka për të vëzhguar ku binin vetëtimat. Sepse kishin kuptuar se ato godisnin me frekuencë të madhe minierat e bakrit.
Mjekësi e Pastrim
Mjekësia do të merrte fund. Do kishte vetëm teknikë herbarishtesh, edhe pse vështirë të zhdukeshin mjekët e aftë për të bërë ekzaminime objektive, pa instrumenta: njohuria e bimëve e të mënyrave për të nxjerrë ilaçe do të ishte themelore. Por duke ditur rregullat e higjenës (ashtu si ekzistencën e viruseve e të baktereve), ndoshta kohëzgjatja e jetës mesatare do të ishte më e madhe se sa ajo e hominidëve të parë, që jetuan rreth 35 vjet: shumë më gjatë nga se jetuan në civilizimet e para bujqësore, të përbëra nga më shumë individë të palëvizur, e kështu me probabilitet më të madh të përhapjeve të epidemive.
“Ndoshta do të kemi fshatra në formë kuadrate, në stil kampi romak e jo rrethore si ato Neolitike: kuadrati është një formë më racionale, në të cilën organizohesh më mirë. Sigurisht, pastaj, do të ishin WC -të elementare e të pajisura, sepse lidhja midis pastrimit e shëndetit do të ishte tashmë e njohur”. Edhe pse jo për shumë kohë: vetëm në gjysmën e 1800-ës, mjeku hungarez Ignác Fülöp Semmelweis ia doli të çrrënjosë temperaturat e të sapolindurve, duke i detyruar mjekët e repartit të vet të lanin duart para se të asistonin lindjen.
Bota do të ishte më pak e populluar, shumë punëra (elektriçistë, informaticienë, pilotë avioni…) do të ktheheshin në të padobishme. Por si do të mund dorëzohej stafeta e dijes së akumuluar në mijëra vjet? Vetëm brezi i parë i këtij skenari fantastik do të dinte që mund të përfitonte energji nga nafta, që ekziston ADN-ja, që mund të krijohet televizioni. Por si do të transmetoheshin konceptet tek pasardhësit? “Ndoshta me përdorimin e mitologjisë e të fesë”, përgjigjet Enrico Miotto, kërkues në Muzeun e Shkencës e të Teknikës së Milanos. “Edhe duke zotëruar shkrimet, projektimin teknik e konceptin e përhapjes së ndërgjegjes, do të mungonte koha për të ristrukturuar letrën dhe instrumentat e shtypit. Por nuk është problemi i vetëm. Si mund të shpjegojmë telefonimin ose internetin për atë që s’ka parë kurrë (e nuk do të shohë) një tel elektrik? Do të ishte e mundur të ndërtohej një fe që ka si “djall” një monstër në formën e pusit të naftës. Mbajtësit e “dijes” do të ishin udhëheqës fetarë e ruajtës të “gjërave të shenjta” të reja, si uji, zjarri, e aftësia për ta ndezur”.
Prandaj, do të ndërtoheshin mite të reja: jo shumë të ndryshme, si funksion, nga ato të qytetërimit të lashtë. Por sa kohë do të rridhte për t’u kthyer tek dërgimi i një e-maili, përdorimi i një celulari, kryerja e pazareve në supermarket? “Vështirë t’a thuash” përgjigjet Marchis. “Ndoshta jo më pak nga ajo që është dashur për të arritur deri këtu nga i pari Homo Sapiens: rreth 20.000 vjet. Varet se kur do të jemi të aftë të komunikojmë njohuritë tona tek brezat e ardhshëm. E kur ata do të jenë të aftë t’i kuptojnë”.Focus/ Bota.al
