MagazineMAIN

Antiheronjtë: Përse na magjepsin?

Prej disa kohësh, heronjtë janë zëvendësuar nga antiheronj që arrijnë të na magjepsin më shumë. Ata janë fajtorë, shpesh të pakënaqur dhe në të njëjtën kohë produkt i një shoqërie të dështuar. Çfarë fshihet pas këtyre profileve?

Nëse superheroi devijon nga rruga e mirësisë, ai do të bëjë të pamundurën për t’u rikthyer në rrugën e duhur. Por jo, antiheroi nuk do të aspirojë kurrë të jetë ai që nuk është. Dhe ne e duam atë ashtu, të papërsosur. Me pak fjalë, heronjtë janë zëvendësuar nga antiheronj që, në një farë mënyre, janë pasqyra e dëshirave tona më të errëta. Ato që nuk do t’i shprehim kurrë me zë të lartë

Walter White, Tony Soprano, Don Draper, Daredevil, Jessica Jones, Maleficent… Mund të vazhdojmë dhe me siguri do të gjejmë shumë nga personazhet tanë të preferuar nga kinemaja, televizioni, komiket apo librat. Anti-heronjtë na magjepsin. Statusi i tyre moral ndonjëherë është i diskutueshëm, në mos i dënueshëm, por jemi gjithësesi të tërhequr nga ana e tyre e errët.

Për më shumë se një dekadë, ky profil psikologjik ka vazhduar të vendoset gjithnjë e më fort në kulturën tonë. Për disa arsye, nuk na tërheqin më figurat e virtytshme, ato që Carl Jung përcaktonte me arketipin e tij të heroit dhe që luftojnë kundër së keqes. Shpëtimtarët tanë të përjetshëm, ata që sjellin dritë për të larguar errësirën, nuk kanë pushuar së frymëzuari.

Për çfarë arsye? Për shumë. Antropologu Lévi-Strauss thotë se asnjë mit, legjendë apo figurë arketipike nuk është e rastësishme; të gjitha këto entitete kanë përfaqësimin e tyre në botën reale.

Filluam të ndiheshim më afër këtyre personazheve të gabueshëm, me të meta dhe ndonjëherë amorale. Le të shohim se çfarë motivesh dhe çfarë lehtësimi të brendshëm fshihen pas maskës së antiheroit.

Kush janë antiheronjtë dhe pse na tërheqin?

Koha e heronjve autentikë duket se ka kaluar. Mbretërimi i tyre mund të përfundojë shumë më shpejt sesa mendojmë. Figura si Herkuli apo Perseu kanë pushuar së shkndërrituri shumë kohë më parë.

Letërsia na ka lënë personazhe të paharrueshëm si Konti i Monte Kristos, por Xhejms Xhojsi e kishte ripunuar tashmë këtë univers me Uliksin e tij dhe me atë roman që befas na paraqet një grup antiheronjsh që kufizohen me komiken dhe tragjiken.

Në çdo anti-hero gjejmë të njëjtët përbërës: hijen e traumës dhe anën e kundërt të komikes. Joker është një shembull i kësaj; ne mund ta fusim në mesin e zuzarëve, por në ADN-në e tij është gjeniu i antiheroit. Sepse ai ka një të kaluar të tmerrshme dhe vishet si klloun, qesh kur dëshmon mizori dhe pikturon një buzëqeshje në një fytyrë të shënuar nga trishtimi.

Është e lehtë të kesh empati për anti-heroin, sepse ai shpesh është i pakënaqur, një ndjenjë që është e lehtë për t’u kuptuar këto kohë.

Anti-heronjtë e vërtetë dhe anti-heronjtë e papërsosur

Është e rëndësishme të mos ngatërrohet anti-heroi i tekstit shkollor me personazhin thjesht me të meta. Toni Stark (Ironman) ose Batman bëjnë pjesë në kategorinë e fundit. Ata kanë dritë dhe hije, njëri i çuditshëm dhe madje i papërgjegjshëm, tjetri duhet të përballet me një të kaluar të komplikuar për shkak të vdekjes së prindërve të tij.

Megjithatë, të dy janë heronj shpëtimtarë, personazhe që zgjidhin problemet e mëdha të botës. Ato simbolizojnë arketipin Jungian të shpëtimtarit.

Ai është një figurë që del nga fatkeqësitë, traumat, humbja apo tradhtia. Nga kjo ai krijon një botë personale në të cilën mbretërojnë ligjet e tij dhe sistemi i vlerave, shumë të ndryshme nga i yni.

E mira dhe e keqja turbullohen dhe mund të lundrojnë në të dy detet, si aftësia për bëma dhe vepra të mëdha që shkelin plotësisht ligjin.

Është e lehtë të ndjesh empati për një anti-hero

Ne i admirojmë heronjtë dhe identifikohemi me anti-heronjtë. Si është e mundur? Është një kontradiktë që dikush mund të empatizojë personazhe si Walter White apo Tony Soprano dhe të shijojë bëmat e tyre. Megjithatë është kështu. Sepse ndjenja jonë e empatisë na bën të identifikohemi më lehtë me dikë që është i pakënaqur, i dëshpëruar, i frustruar dhe që po lufton kundër një sistemi të dështuar.

Walter White, i cili ka arritur të rrëmbejë simpatinë tonë, është një mësues kimie në shkollë të mesme, vuan nga kanceri dhe prodhon metamfetaminë për të mbajtur familjen e tij. Maleficent është një zanë e tradhtuar dhe e shtypur nga njeriu që do, i cili përveç se do ta lërë, do të kthehet për t’i shqyer krahët.

Është kaq e lehtë të identifikohesh me këta personazhe. Ana e tyre e errët na tërheq sepse kuptojmë arsyet që i çuan në një dimension të tillë.

Në një shoqëri që ka dështuar, antiheroi na çliron

The Punisher, Daredevil, Jessica Jones… Vitet e fundit, janë shtuar përshtatjet për ekranin e vogël të këtyre personazheve nga bota e komikeve.

Ka diçka te anti-heronjtë që vepron si balsam, si element katartik. Ato përfaqësojnë shumë qëndrime për të cilat ne mendojmë, por nuk do t’i zbatonim kurrë në praktikë. Ata lëvizin dhe veprojnë jashtë ligjit për të zbatuar drejtësinë e tyre (justifikimin e tyre) në një shoqëri të dështuar.

Ndonjëherë anti-heroi përdor masa drastike për t’iu kundërvënë padrejtësive. Veprimi i tij ekstrem është (fshehurazi) tërheqës. Ne e admirojmë vendosmërinë e tyre përballë asaj që nuk do të guxonim kurrë të ndryshonim.

Antiheroi nuk ndryshon (dhe ne duam që ai të qëndrojë i tillë)

Anti-heronjtë gënjejnë, mund të jenë mizorë apo edhe të vrasin brutalisht. Ato mund të jenë kontradiktorë dhe ne mund t’i urrejmë dhe të vendosim t’i asgjësojmë.

Në një moment ne do të shkëputemi sepse ato sfidojnë kodet tona etike dhe morale, por, herët a vonë, do të duam të dimë më shumë. Do të donim të shihnim një film tjetër, një episod tjetër, të lexonim një tjetër komik apo një libër tjetër.

Në fund të fundit, ne nuk duam që ata të ndryshojnë. Dhe kështu, nëse superheroi devijon nga rruga e mirësisë, ai do të bëjë të pamundurën për t’u rikthyer në rrugën e duhur. Por jo, antiheroi nuk do të aspirojë kurrë të jetë ai që nuk është. Dhe ne e duam atë ashtu, të papërsosur.

Me pak fjalë, heronjtë janë zëvendësuar nga antiheronj që, në një farë mënyre, janë pasqyra e dëshirave tona më të errëta. Ato që nuk do t’i shprehim kurrë me zë të lartë. / bota.al

Back to top button