Të gjithë e dimë shprehjen: “Bëju të tjerëve atë që do të doje të të bënin ty.”
Shumë përpiqen ta ndjekin këtë rregull të artë, jo vetëm sepse është i drejtë, por sepse është gjë e mirë.
Por pastaj, dikush si Frank Herbert – shkrimtar e mendimtar – thotë diçka që na trondit: mirësia mund të jetë mizore.
Si është e mundur? Çfarë mund të ketë të keqe tek të qenit i mirë?
Nga këndvështrimi gjuhësor, “mirësi” dhe “mizori” janë të kundërta, si dy pole magnetike. Mirësia nënkupton ndihmë, dashamirësi, bujari. Mizoria, përkundrazi, nënkupton ftohtësi, shpërfillje, apo edhe dëshirën për t’i shkaktuar tjetrit dhimbje. E megjithatë, ka raste kur njëra mund të çojë në tjetrën.
Mjafton të kujtojmë vargun biblik: “Zoti jep dhe Zoti merr.” Apo ta zbresim këtë në tokë: “Qeveria jep dhe qeveria merr.”
Popujt autoktonë të Kanadasë e kanë përshkruar më mirë se kushdo këtë paradoks. Ata thonë: “Na dhanë toka, shkolla dhe përfitime, por na morën krenarinë, dinjitetin dhe shpirtin.” Një akt mirësie që u shndërrua në plagë.
E njëjta gjë ka ndodhur shpesh me sistemet e ndihmës sociale: paratë që jepen për të ndihmuar, ndonjëherë ua marrin njerëzve dëshirën dhe mundësinë për të përballuar vetë jetesën.
Një gjest bujarie që, pa dashje, kthehet në varësi — pra në një formë tjetër mizorie.
Sepse të ndihmosh dikë pa e fuqizuar, është si t’i marrësh lirinë me duart e tua.
Mirësia ka shumë fytyra: dhembshuri, butësi, zemërgjerësi, altruizëm. Por secila prej tyre mund të humbasë kuptimin nëse shndërrohet në një mënyrë për të ndier veten mirë, apo për të marrë diçka në këmbim.
Mirësia e vërtetë nuk është ndjesi, por vetëdije. Nuk është akt për të ndier keqardhje, por për të kuptuar se si ndihma jonë ndikon tek tjetri.
Shpesh edhe pa qëllim të keq, mirësia mund të keqkuptohet. “Më lëndove ndjenjat — pse e bëre këtë?”
Ndoshta synimi ishte i mirë, por mënyra e shprehjes e prishi mesazhin. Mirësia që nuk matet me kujdes mund të perceptohet si arrogancë, mëshirë e tepruar, apo edhe fyerje.
Në fund, mirësia e sinqertë lind mirësinë, por mund të lindë edhe zemërim, zhgënjim, madje mizori – nëse nuk ushqehet me vetëdije, maturi dhe ndershmëri.
Sepse, po, edhe mirësia, kur bëhet pa menduar, mund të bëhet mizore. / bota.al
