Manifesti i David Mickics për të rigjetur kohën e humbur
Të lexosh është një art që kërkon aftësi. Mund ta bësh më mirë ose më keq, ashtu si mund të luash në kitarrë, ose të pilotosh mirë ose keq. Të jesh një lexues i mirë kërkon vëmendje, praktikë e mbi të gjitha kohë, aq e nevojshme për t’u përmirësuar. Duhet një ngadalshmëri e shëndetshme – që të dhuron privilegjin t’i kushtosh kohë leximit – e cila do të të shtojë jashtëzakonisht shumë kënaqësinë që të jep një libër
David Mickics*
Disa vite më parë jam gjendur, për një pushim të shkurtër, në një fshat të humbur dhe të izoluar nga gjithshka. Për habinë time, ishte plotësisht e pamundur të lidheshe me internetin. Kaluan momentet e para të tmerrit, mblodha veten dhe vazhdova të zbavitesha duke lexuar, biseduar, duke vëzhguar natyrën. Pas pak ditësh, në momentin e largimit, provova një ndjesi të jashtëzakonshme të mirëqënies shpirtërore, a thua atë kohë e kisha kaluar në një manastir Zen: kisha mësuar të vija re përsëri botën rrotull meje, siç nuk më kish ndodhur prej kohësh.
Jemi tani të shumtë ne, që kemi provuar, ose që kemi dëgjuar të na tregojnë një eksperiencë të këtij lloji: jetojmë ngjitur me smartphone-t tanë, dhe një jetë e shkëputur nga mjetet tona digjitale duket kaq e pakonceptueshme saqë, në ato pak raste në të cilat gjendemi për pak kohë pa lidhje në Internet, na duket sikur jetojmë në një botë mrekullisht të re. Por mjafton pak për t’u kthyer dhe për të rimarrë zakonet tona digjitale.
Jemi tani të varur në këtë kafaz, madje kemi mësuar ta duam: furia dixhitale na emocionon, na bën të ndihemi të zënë. Në çdo çast kemi ndjesinë që dikush është duke shkruar diçka në twitter, duke nisur një mesazh ose ndonjë foto. Jam i moshuar mjaftueshëm, për të kujtuar që gjërat nuk kanë shkuar gjithmonë në këtë mënyrë. Më turpëron paksa ta pranoj, por kam moshën për të treguar për ato kohë kur nuk ekzistonte sekretaria telefonike, dhe nuk kishte mënyrë për të ditur nëse dikush na kishte kërkuar kur nuk ishim vërdallë. Nuk kishte mundësi të ritelefonoje, siç bëhet tani, thjesht duke i vënë gishtin një butoni. Madje nuk ishte dhe aq keq: kishim në dispozicion më shumë kohë për të menduar, ose për të takuar nga afër miqtë. Dhe më shumë kohë për të lexuar.
Por tani, duke jetuar gjithmonë të lidhur në Internet, kush e bën më? Me internetin që duket tashmë në gjëndje të arrijë në çdo cep të planetit, jemi të përmbytur nga një ortek ekranesh të mbushura me tekste. Por nuk kemi kohë për t’i lexuar. Përkundrazi, i harrojmë me shpejtësi, duke u përqëndruar vetëm në fjalët më të rëndësishme, kapim me shpejtësi thelbin e çështjes dhe ecim përpara, duke i klikuar linqet të joshur prej titujve gjithmonë e më tërheqëse. Kur kemi kohë të lirë në dispozicion, rrjeti është gjithmonë i gatshëm të na marrë mendjen me risi, duke na bërë të lexojmë, e pas një ore ose dy lundrimi, ndjesia e zakonshme është se nuk kemi arritur si përfundim asgjë.
Ka një mënyrë më të më mirë për ta shfrytëzuar si duhet atë kohë: të lexosh për kënaqësi të thellë, e jo për një “lexo e hidh”, si ato që të ofron rrjeti. Dhe pavarësisht kë preferoni të lexoni: një libër prej letre, apo një libër elektronik, ekziston një metodë për të mësuar që të lexoni më mirë: Slow Reading, veçanërisht i rëndësishëm për ne që jetojmë në një epokë dixhitale, në të cilën leximi është bërë jo i vazhdueshëm, e shpesh herë sipërfaqësor.
Në fakt një periudhë e vështirë për ne lexuesit, me të gjithë stimujt dixhitalë që na rrethojnë. Por përmes praktikës mundemi të mësojmë, ose të mësojmë sërish, të zhytemi në një libër, në mënyrë që mundemi të emocionohemi. Çdo lexues është unik: kush dashuron aventurat romantike e kush, sikurse unë, është i apasionuar pas historisë së lashtë.
Por të gjithë kemi diçka që na lidh së bashku: lexuesit autentikë mendojnë për librin që shtrëngojnë midis duarve, si në një botë autonome, që meriton vëmendje. Kur lexohet, duhet me qenë konstantë: nëse shkëputesh çdo dhjetë minuta për të kontrolluar emailin, nuk je në gjendje të kuptosh një libër. Rregulli më i rëndësishëm nga të gjitha është durimi: mos kini frikë të lexoni ngadalë e me vëmendje. Mësohuni me ritmin e librit, në hapin e vet të veçantë. Reflektoni mbi atë që sapo keni lexuar dhe dialogoni me atë që autori kërkon t’ju thotë, jo vetëm në mendjen tuaj, por për shembull, duke provuar të mbani shënime në anë të fletës.
Kur lexon një libër të mirë, në fund të fundit, ti hyn në një dialog me autorin. Ka të bëjë me një aktivitet dhe jo diçka të cilës duhet t’i nënshtroheni pasivisht. Kur lexoni, ju thirreni të ndërhyni: reflektoni mbi reagimet që ju shkakton libri, dhe provoni të imagjinoni se si do t’ju përgjigjej autori i tij. Autori dhe lexuesi duhen të flasin. Duhet të kërkojmë të përmirësojmë përgjigjet tona, për të hyrë gjithmonë e më shumë në sintoni me gjithë atë që autori është duke krijuar, dhe jo të ndihemi të humbur, konfuzë…
Të lexosh është një art që kërkon aftësi. Mund ta bësh më mirë ose më keq, ashtu si mund të luash në kitarrë, ose të pilotosh mirë ose keq. Të jesh një lexues i mirë kërkon vëmendje, praktikë e mbi të gjitha kohë, aq e nevojshme për t’u përmirësuar. Duhet një ngadalshmëri e shëndetshme – që të dhuron privilegjin t’i kushtosh kohë leximit – e cila do të të shtojë jashtëzakonisht shumë kënaqësinë që të jep një libër.
Herët a vonë, nëse impenjoheni në të Lexuarin e ngadaltë, do të përballeni me një libër që do t’ju ndryshojë jetën. Shumë nga ne e kanë patur këtë eksperiencë në lice ose në Universitet. Por mund të ndodhë ende, nëse vazhdojmë të lexojmë me vëmendje të madhe, si atëherë kur ishim më të rinj.
Mbaj mend kur isha në Universitet, i shtrirë mbi divan, duke lexuar Prustin, vëllim pas vëllimi. Nuk e bëja për të përgatitur një provim, por për kënaqësi. Që atëherë nuk kam rilexuar më një rresht të vetëm nga ai autor, dhe herë pas here mendoj se sot nuk do të kisha më durimin e nevojshëm për ta vlerësuar sintaksën e tij të pasur: kam një jetë me më shumë impenjime, se sa kisha kur isha njëzet vjeç, detyra të vogla e të mëdha mbushin ditët e mia. Por oshëtima e dobët e asaj që më dhuroi Prusti në ato muaj të rinisë time, vazhdon të më thërrasë. Para se të jetë shumë vonë – e ndiej – duhet t’i përgjigjem thirrjes së tij, dhe të vetëkënaqem ndaj më të ëmblës nga të gjitha kënaqësitë: rileximit, pas shumë vitesh, të një libri të dashur pafundësisht. Do të mbyll laptopin në një sirtar, do të fik telefonin celular, dhe do të hyj sërish në një botë, të cilën e kam vizituar për herë të fundit, më shumë sesa tridhjetë vjetë të shkuara.
Kush e ka akoma kohën, që ta humbasë me një roman të gjatë? E bëj shpesh këtë pyetje. Përgjigja është e thjeshtë: unë e kam kohën, dhe e ka kushdo që vendos ta ketë. Të mirat e leximeve të mëdha janë aty, gati për t’u kapur në çdo çast.
Autor i “Leximi i ngadaltë në Epokën e Nxitimit”
Përkthimi: e.xh./Bota.al
