Në një botë që duket se del gjithmonë jashtë kontrollit tonë – ku lajmet ndryshojnë çdo orë, ku njerëzit nxitohen, ku gjithçka kërkon vëmendjen tonë – një pyetje e lashtë mbetet më aktuale se kurrë: Çfarë varet, në të vërtetë, nga ne?
Mësimi i lashtë i Epiktetit
Filozofi stoik Epikteti, që jetoi mbi dy mijë vjet më parë, e formuloi me një qartësi të mahnitshme: “Detyra kryesore e jetës është të dallosh qartë çfarë varet nga ti dhe çfarë jo.” Në këtë ndarje të thjeshtë, që shumica prej nesh e injoron çdo ditë, qëndron sekreti i qetësisë së brendshme.
Ne nuk mund të kontrollojmë motin, trafikun, politikanët apo mënyrën se si të tjerët na shohin. Por mund të kontrollojmë mendimin tonë, reagimin tonë, dhe mënyrën si zgjedhim të përballemi me situatat.
Kur një fluturim vonohet për shkak të motit, zemërimi nuk do ta bëjë avionin të niset më shpejt. Kur dikush na flet ashpër, irritimi nuk do ta ndryshojë karakterin e tij. Por qartësia se këto janë jashtë kontrollit tonë na jep paqe – dhe fuqi për të vepruar aty ku mundemi vërtet.
Në komunitetet e rikuperimit nga varësia prej alkoolit apo drogërave, ekziston një lutje që përmbledh në pak rreshta të gjithë thelbin e stoicizmit:
“Zoti më dhëntë qetësinë për të pranuar gjërat që nuk mund t’i ndryshoj,
guximin për të ndryshuar ato që mund t’i ndryshoj,
dhe mençurinë për t’i dalluar nga njëra-tjetra.”
Ne nuk mund ta ndryshojmë të kaluarën – as plagët, gabimet apo humbjet. Por mund të ndryshojmë të tashmen. Mund të zgjedhim sjelljen tonë, fjalët që themi, qëndrimin që mbajmë. Dhe në këtë hapësirë të vogël midis ngjarjes dhe reagimit, qëndron liria jonë e vërtetë.
Filozofia stoike nuk është ftohtësi ndaj botës. Është aftësia për ta parë realitetin me sy të kthjellët. Të dish çfarë s’mund të ndryshosh nuk do të thotë dorëzim – do të thotë mençuri.
Sepse vetëm kur ndalojmë së luftuari me të pamundurën, mund të fillojmë të ndërtojmë diçka reale: veten tonë, marrëdhëniet tona, jetën tonë. Në fund, jeta nuk është një garë për të kontrolluar botën. Është një udhëtim për të mësuar ta kontrollosh veten.
Kush arrin të kuptojë ndryshimin mes asaj që mund ta ndryshojë dhe asaj që duhet ta pranojë, ka fituar paqen që shumica e njerëzve e kërkojnë gjithë jetën. / bota.al
