Nga Benjamin Bidder & Michael Kröger
“Der Spiegel”
Sa herë që ikin dritat në Ukrainën Perëndimore, biznesi i Maxim Ivanov nis të buçasë nga zhurma e gjeneratorit të naftës që ndodhet përpara zyrave të kompanisë së tij në Ivano-Frankivsk, një qytet në juglindje të Lvivit. Gjeneratori gjigant që vjen nga Turqia, prodhon 80 kilovat energji elektrike, mjaftueshëm për të garantuar punën e kompanisë së tij me 350 punonjës.
Dhe po ashtu mjafton për të penguar planet e presidentit rus Vladimir Putin. Ose të paktën kështu mendon Ivanov. Kompania e tij e IT, Aimprosoft, ka të punësuar programues, dizajnues uebi dhe menaxherë produktesh. Klientët e tyre priren të jenë kompani në Evropën Perëndimore, që hezitojnë të angazhojnë punëtorët e tyre të teknologjisë, apo që nuk kanë mundësi të gjejnë ekspertizën që u nevojitet në tregjet e tyre vendase.
Pavarësisht luftës, klientët e Ivanov s’kanë pse të shqetësohen për vonesat e panevojshme. Edhe pse Rusia shënjestron me raketa një termocentral të madh apo një nënstacion aty pranë, Aimprosoft e vazhdon punën falë gjeneratorit të madh dhe një rezerve nafte të mjaftueshme edhe për një ndërprerje 10-ditore.
Kur Putini nisi pushtimin e tij një vit më parë, synimi fillestar ishte pushtimi i shpejtë iKievit. Por kur kjo u pa që kjo ishte shumë ambicioze, dhe kur synimet e tjera nisën gjithashtu të zbehen, teksa u ndal ndërsa përparimi në terren, ai nisi të shënjestronte infrastrukturën civile të Ukrainës.
Duke filluar nga vjeshta e vitit të kaluar, qindra raketa ruse dhe dronë kamikaze filluan të godasin rrjetin elektrik të Ukrainës, duke shkatërruar termocentralet dhe nënstacionet. Në fund të dhjetorit, 90 për qind e 700.000 banorëve të Lviv, nuk kishin më energji. Ngrohja qendrore ndërpritet shpesh në shumë qytete ukrainase, madje edhe në kryeqytet.
Edhe uji i rrjedhshëm ka qenë shpesh i pa disponueshëm. Pasojat e sulmit rus mund të shiheshin që nga hapësira nga fotot e marra natën. Gjithsesi ky vend duket se ia ka dalë ta përballojë këtë dimër më mirë sesa priste. Apokalipsi nuk erdhi. Dhe një nga arsyet janë gjeneratorët.
Vetëm 3 muajt e fundit të vitit 2022, Ukraina bleu rreth 500 mijë gjeneratorë nga jashtë, së bashku me blloqe baterish me energji diellore nga kompani si “EcoFlow” dhe “Bluetti”. Të marra së bashku, pajisjet gjeneruese të energjisë prodhojnë një sasi energjie të barabartë me një reaktor bërthamor.
Dhe ato janë edhe më të vlefshme në aspektin strategjik, pasi Rusia nuk mund t’i shkatërrojë ato me një goditje të vetme apo t’i sekuestrojë gjatë një sulmi tokësor. Përhapja e shpejtë e gjeneratorëve është më shumë se sa një simbol i vullnetit të hekurt të ukrainasve. Këmbëngulja e biznesmenë si Ivanov është një domosdoshmëri absolute, në rast se vendi dëshiron të vazhdojë t’i rezistojë pushtuesve rusë në fushën e betejës. Sepse tek e fundit, Ukraina duhet të mbledhë vetë të ardhurat për buxhetin e saj të mbrojtjes që është në rritje të shpejtë.
Sigurisht, Kievi vazhdon të marrë çdo muaj miliarda dollarë ndihmë nga Shtetet e Bashkuara dhe partnerët e saj në Evropë. Por ata po vëzhgojnë nga afër shpenzimet, në mënyrë që një financim i tillë të përdoret ekskluzivisht për shpenzime buxhetore jo–ushtarake.
Të ardhurat nga taksat në Ukrainë shkojnë tani që të gjitha për ushtrinë. Dhe ky fluks parash nuk duhet të ndërpritet. Por kjo nuk është e lehtë. Prodhimi ekonomik i Ukrainës ra shumë vitin e kaluar. Përveç miliona njerëzve që largohen nga vendi, fabrikat më të rëndësishme të çelikut në Ukrainën Lindore ose janë shkatërruar ose ndodhen nën pushtimin rus.
Vetëm sektori i IT-së vazhdon të rritet. Edhe gjatë vitit 2022, të ardhurat nga eksporti arritën në 7.3 miliardë dollarë, një rritje me 6 për qind. Lufta e ka ndryshuar tërësisht këtë industri, thotë Ivanov, por edhe prioritetet e tij kanë ndryshuar. Ai dhe partnerët e tij thonë se zakonisht janë fokusuar kryesisht tek rritja, por këtë vit synimi është mbijetesa.
Ndërkohë, shumë punonjës të tij po dhurojnë deri në 20 për qind të pagës së tyre për ushtrinë. Çdo njeri në Ukrainë ka miq dhe të afërm që luftojnë, dhe janë vazhdimisht në kontakt me tapërmes Telegram apo falë sistemit Starlink të Elon Musk, që vazhdon të ofrojë internet në pjesën më të madhe të vendit.
Donacionet shkojnë direkt tek ushtria apo tek organizatat vullnetare. Ndonjëherë, njerëzit dërgojnë syze për shikimin natën apo veshje dimërore. Shërbimi privat i korrierëve “Nova Poshta” dërgon pako pa pagesë. Lufta e ka mobilizuar të gjithë shoqërinë civile të Ukrainës, madje edhe në ekonomi.
Sipas një sondazhi të kryer nga gjiganti ndërkombëtar i konsulencës “Deloitte”, më shumë se gjysma e ukrainasve po dhurojnë para dhe materiale për ushtrinë. Sipas Shoqatës Evropiane të Biznesit (EBA), 56 për qind e kompanive në Ukrainë dërgojnë para për trupat në front, ndërsa 40 për qind e tyre ofrojnë donacione në natyrë.
Putini shpresonte që ta shkatërronte ekonominë e vendit të tij fqinj me sulmet raketore ndaj pjesëve të tij më jetike, por duket që ai e ka nënvlerësuar popullin ukrainas. Një shembull tjetër është ai i Yuri Yakovlev. Në fillim të pushtimit, rusët shkatërruan punën e jetës së 61-vjeçarit, duke goditur aeroportin e vogël afër Kievit që përdorte kompania e tij.
Kompania “Aeroprakt” prodhon avionë ultra të lehtë. Para luftës ndërtonte 9 të tillë në muaj për klientë nga mbarë bota. Hangari u bombardua nga rusët dhe çatia u shemb. Ai shpëtoi disa pajisje dhe plane të rëndësishme. Pak kohë më vonë, rusët shkatërruan atë që kishte mbetur.
Në fillim Yakovlev e dërgoi materialin që kishte shpëtuar në degën polake të kompanisë së tij, në mënyrë që të paktën të mund të vazhdonte mirëmbajtjen dhe riparimin e avionëve të klientëve të tij perëndimorë. Ukrainasi është një legjendë në qarqet e aviacionit.
Gjatë dekadave të fundit, ai ka shitur mbi 1000 avionë në mbarë botën, pasi e ka mësuar zanatin tek prodhuesi i famshëm sovjetik i avionëve Antonov. Dymbëdhjetë muaj pas fillimit të luftës, ai e ka pastruar pjesën më të madhe të mbeturinave të lëna pas nga granatimet ruse, dhe “Aeroprakt” po prodhon sërish avionë.
Ka shumë histori të ngjashme në Ukrainë të kompanive që vazhdojnë punën pavarësisht vështirësive. Në krye janë anëtarët e bordit të Bankës Kombëtare të Ukrainës, të cilët vrapojnë dhe fshihen në strehën e tyre nëntokësore sa herë që dëgjohen sirenat e alarmit.
Dhe nga bunkeri i tyre prej 4 metrash katrorë, ata vazhdojnë diskutimet me Fondin Monetar Ndërkombëtar për miliarda dollarë ndihmë për vendin e tyre. Për tregtarët ukrainas, mbajtja plot me produkte e dyqaneve të tyre është bërë një detyrë patriotike.
Shumë prej tyre u ofrojnë kalimtarëve mundësinë të hyjnë brenda, qoftë edhe për t’u ngrohur apo për të karikuar celularët dhe laptopët e tyre. Madje, disa dyqane kanë krijuar hapësirë zyre, në dispozicion të kujtdo që është në nevojë dhe nuk ka para të paguajë. “Supermarketetjanë tashmë qendra të pathyeshmërisë sonë”– thotë kreu i shoqatës së shitjeve me pakicë në Ukrainë.
