Deshmite e dy te pranishmeve, nje psikolog dhe nje gazetar, ne paraden e vdekjes. Rrefim per momentet e fundit te te denuarve me vdekje ne Nyrenberg
Në nëntor 1945, 41 vetë qëndronin në bangën e të akuzuarve në një gjykatë në Nyrenberg. Në “tavë” ishte jeta e tyre. Grupi përfshinte “ajkën” e lidershipit nazist, duke përfshirë Herman Gëringun, njeriu më i afërt dhe trashëgimtari i paramenduar i Hitlerit, deri kur ky i fundit e largoi në ditët e fundit të luftës, dhe Rudolf Hesi, zëvendësi i Hitlerit, i cili kish qenë kapur rob që kur ish hedhur me parashutë në Angli në vitin 1941. (I akuzuari i 22-të, Martin Borman, i kishte shpëtuar kapjes dhe gjykohej në mungesë).
Secili prej tyre akuzohej për një ose më shumë akuza: planifikim për kryerjen e krimeve; krime kundër paqes; krime lufte; krime kundër njerëzimit. Akuzat specifike përfshinin vrasjen e mbi 6 milionë hebrenjve, zhvillimin e një lufte agresive, brutalitetin e kampeve të përqëndrimit si dhe përdorimin e punës skllavëruese. Gjykatësit përfaqësonin fituesit e mëdhenj të luftës në Evropë – Britania, Franca, Bashkimi Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara. Të gjithë të akuzuarit pretenduan pafajësinë, shumë prej tyre deklaruan se kishin zbatuar vetëm urdhërat, ndërsa të tjerë vinin papushim në dyshim autoritetin e gjykatës.
Verdikti u shpall në 1 tetor 1946. Tetëmbëdhjetë prej të akuzuarve u shpallën fajtorë ndërsa tre prej tyre u liruan. Njëmbëdhjetë prej atyre që u shpallën fajtorë u dënuan me vdekje me varje, ndërsa pjesa tjetër u dënuan me burgim, nga dhjetë vite, në burgim të përjetshëm.
Reagimi
Dr. G. M. Gilbert ishte një psikolog burgu të cilit iu ngarkua detyra e monitorimit të sjelljes së të akuzuarve, ndërkohë që zhvillohej gjyqi. Ai u bë gradualisht shumë i afërt me të gjithë të akuzuarit dhe ishte i pranishëm kur secili prej tyre u shoqërua nga salla e gjyqit drejt qelisë, pasi dëgjuan verdiktin. Përshkrimi i tij për reagimin e secilit individ ofron një pamje depërtuese në mendjen e hierarkisë naziste. Ja disa prej vëzhgimeve të tij:
“Gëringu erdhi i pari dhe eci me hapa të mëdhenj drejt qelisë, me fytyrën të verdhë e të ngrirë, dhe sytë të fryrë. “Vdekje!”, tha teksa u shemb në shtratin portativ dhe zgjati dorën të merrte një libër. Duart i dridheshin, pavarësisht se përpiqej të tregohej mospërfillës. Sytë i ishin përlotur dhe gulçonte, duke u përpjekur fort të ndalte një shpërthim emocional. Më kërkoi me zërin që i dridhej, që ta lija vetëm për pak caste.
Kur Gëringu e mblodhi veten mjaftueshëm për të qenë në gjendje të fliste, tha se e kish pritur dënimin me vdekje, dhe ishte i kënaqur që nuk kish marrë një dënim me burgim të përjetshëm, pasi ata që dënohen me burgim të përjetshëm nuk bëhen kurrë martirë. Por në zërin e tij tashmë mungonte kapadaillëku i dikurshëm. Me sa duket, Gëringu kuptoi se nuk ka asgjë argëtuese tek vdekja, kur je ti njeriu që do të vdesësh.
Hesi erdhi i kapardisur, duke qeshur plot nervozizëm dhe tha se as nuk kish dëgjuar, kështu që nuk e dinte se cili kish qenë dënimi dhe, për më tepër, as nuk i interesonte. Teksa roja i hiqte prangat, ai pyeti përse atë e kishin prangosur, ndërsa Gëringun jo. I thashë se ndoshta kish qenë një mungesë vëmendje me të burgosurin e parë.
Hesi qeshi sërish, dhe me një ton misterioz tha se e dinte arsyen. (Një rojë më tha se Hesin e kishin dënuar me burgim të përjetshëm).
Ribentropi hyri i shkujdesur, i shtangur dhe nisi të vijë vërdallë qelisë duke pëshpëritur: “Vdekje! Vdekje! Tani nuk do të jem në gjendje të shkruaj kujtimet e mia të bukura. Sa shumë urrejtje!” Më pas u ul, një njeri krejt i dërrmuar, dhe nguli sytë kush e di se ku…
Keiteli ndodhej tashmë në qelinë e tij, me shpinën nga dera, kur hyra brenda. Ai u kthye menjëherë, me grushtat shtrënguar dhe me tmerr në sy. “Vdekje – me varje!”, deklaroi me zërin e ngjirur dhe shumë i turpëruar. “Këtë, të paktën mendoja se do të ma kursenin. Nuk të vë faj që qëndron në distancë nga një njeri i dënuar me vdekje, me varje. E kuptoj shumë mirë. Por unë jam ende i njëjti, si më parë. Do të të lutesha të më vizitoje ndonjëherë në ditët e fundit”. I thashë se do të vija.
Doenitzi nuk e dinte se si ta merrte atë që sapo kish ndodhur. “Dhjetë vite”! përsëriste.
Jodli eci me hap ushtarak drejt qelisë, duke shmangur veshtrimin tim. Pasi i kishin hequr prangat dhe u ndodh përballë meje në qeli, ai hezitoi për disa sekonda, a thua nuk po mundej të nxirrte fjalët nga goja. Fytyra i ishte bërë e kuqe nga tensioni. “Vdekje – me varje! Këtë nuk e meritoja. Dënim me vdekje – dakord, dikush duhet të marrë përgjegjësinë. Por këtë – zëri iu drodh për herë të parë. Këtë nuk e meritoja”.
Speeri qeshte me nervozizëm. “Njëzetë vite. Epo, jo keq. Nuk mund të më kishin dhënë një dënim më të lehtë, duke patur parasysh faktet, dhe nuk ankohem. E thashë se dënimet duhet të jenë të rëndë, dhe unë pranova pjesën time të fajit, kështu që do të ishte qesharake po të ankohesha për ndëshkimin”.
Ekzekutimet
Ekzekutimet me varje u kryen në orët e para të mëngjesit të datës 16 tetor 1946, në një palestër të vogël të ngritur në oborrin e burgut. Tri trekëmbësha u vendosën për këtë qëllim – dy për t’u përdorur njëri pas tjetrit dhe një i tretë si rezervë. Ekzekutimet u kryen me shpejtësi – e gjithë procedura zgjati jo më shumë se tri orë e gjysmë. Herman Gëringu e mashtroi ekzekutuesin duke gëlltitur një pilulë cianuri e duke vdekur kështu në qelinë e tij, pak çaste përpara se të vinin ta merrnin. Kingsbury Smith ishte një gazetar i International News Service dhe ai u përzgjodh si i vetmi përfaqësues i shtypit amerikan në ekzekutimet. Ja disa prej vëzhgimeve të tij:
“Von Ribentropi hyri në sallën e ekzekutimit në orën 1:11 të mëngjesit. Ai u ndal menjëherë që te dera nga dy reshterë të ushtrisë, të cilët i mbanin krahët, ndërkohë që një i tretë që e kish shoqëruar brenda i hoqi prangat nga duart dhe ia zëvendësoi me një rrip lëkure. Fillimisht plani kish qenë që të dënuarit të lejoheshin të ecnin nga qelia në sallën e ekzekutimit me duart e palidhura, por të gjithë u prangosën menjëherë pas vetëvrasjes së Gëringut. Von Ribentropi ishte në gjendje të ruante deri në fund stoicizmin. Ai eci pa u lëkundur drejt podiumit i shoqëruar nga dy rojet, por nuk u përgjigj fillimisht kur një oficer që qëndronte pranë trekëmbëshit nisi formalitetet e rastit, duke e pyetur për emrin. Kur pyetja u përsërit, ai pothuajse ulëriti: “Joakim von Ribentrop”, dhe më pas ngjiti shkallët pa kurfarrë hezitimi. Kur e rrotulluan në platformë për të parë në sy dëshmitarët, u duk sikur shtrëngoi dhëmbët dhe ngriti kokën lart, me atë arrogancën e dikurshme. Kur e pyetën nëse kish ndonjë mesazh të fundit, ai tha: “Zoti e ruajtë Gjermaninë”, në gjermanisht dhe më pas shtoi: “Mund të them diçka tjetër?”
Përkthyesi bëri me kokë dhe ish magjstari diplomatik i nazistëve tha fjalët e fundit me zë të lartë: “Dëshira ime e fundit është që Gjermania të kuptojë qenien e saj dhe që ky kuptim i ekzistencës të arrihet mes Lindjes dhe Perëndimit. Uroj paqe për botën”. Teksa kapuçi i zi iu vendos në kokë, Ribentropi nguli sytë përpara. Më pas, ekzekutuesi përshtati litarin, tërhoqi levën dhe Ribentropi rrëshkiti drejt fatit të tij.
Keiteli hyri në dhomë dy minuta pasi laku kish rënë nën Ribentropin, ndërkohë që ky i fundit ishte ende në fund të litarit. Por trupi i Ribentropit u fsheh brenda trekëmbëshit të parë; gjithë sa mund të shihej ishte një litar i tendosur.
Keiteli nuk ishte aq i tensionuar sa Ribentropi. Ai e mbante kokën lart, ndërkohë që i lidhnin duart dhe nisi të ecë me trupin e drejtuar per nga trekëmbëshi. Kur e pyetën për emrin, ai u përgjigj me zë të lartë dhe hipi në podium, ashtu si do të kish hipur në një podium tjetër, për të marrë një përshëndetje nga ushtria gjermane.
Sigurisht që nuk kish nevojë për ndihmën e rojeve, që i qëndronin në të dy anët. Kur u kthye, hodhi sytë nga të pranishmit me pamjen arrogante e nofullat e hekurta të një oficeri prusian. Fjalët e tij të fundit ishin: “I bëj thirrje Zotit të gjithëpushtetshëm që të ketë mëshirë për popullin gjerman. Përpara meje, më shumë se 2 milionë ushtarë gjermanë vdiqën për tokën mëmë. Unë tani ndjek bijtë e mi – gjithçka për Gjermaninë”.
Në paradën e vdekjes, radhën e kishte Hans Franku. Ai ishte i vetmi prej të dënuarve që hyri në sallë me një buzëqeshje në fytyrë. Ndonëse ishte nervoz dhe gëlltitej shpesh, ky njeri, që ish konvertuar në katolik pas arestimit, të jepte përshtypjen e dikujt që ndihej i çliruar nga fakti që do të lante mëkatet.
U përgjigj me zë të ulët kur e pyetën për emrin dhe kur i thanë nëse kish ndonjë deklaratë të fundit për të bërë, ai u përgjigj me zë të ulët, pothuajse si një pëshpërimë: “Jam mirënjohës për trajtimin e mirë që më është bërë gjatë kohës në burg dhe lus Perëndinë të më pranojë duke patur mëshirë”.
I nënti në procesionin e vdekjes ishte Alfred Jodli. Ai hyri në sallën e ekzekutimit me shenja të dukshme nervozizmi. Lagte vazhdimisht buzët dhe në fytyrë dukej i dërmrmuar teksa ecte, jo aq rregullt sa Keiteli, nëpër shkallët e podiumit. Megjithatë, zëri i tij ishte i qetë dhe ai pëshpëriti gjashtë fjalët e tij te fundit mbi tokë: “Unë të përshëndes ty, Gjermania ime!”
Në orën 2:34 të mëngjesit, Jodli u zhyt në vrimën e zezë të trekëmbëshit.
I fundmi i të dënuarve u ekzekutua në orën 2:38 të mëngjesit. Ndonëse Herman Gëringu i kish shpëtuar lakut, vdekja e tij duhej të shpallej zyrtarisht: Dyert e palestrës u hapën sërish dhe brenda hynë rojet që mbanin si barelë trupin e Gëringut.
Ai ia kish dalë mbanë duke prishur planet e Këshillit të Kontrollit të Aleancës, që dëshironin që ai të udhëhiqte paradën e nazistëve të dënuar që shkonin drejt vdekjes. Por përfaqësuesit e këshillit ishin të vendosur që Gëringu duhej të paktën të zinte vendin e tij si një i vdekur nën hijen e trekëmbëshit.
Rojet që e mbanin e ulën mes trekëmbëshit të parë dhe atij të dytë. Këmbët e zbathura të Gëringut dilnin jashtë një batanije ngjyrë kaki të ushtrisë amerikane. Njëri krah i mavijosur, tashmë varej nga njëra anë.
Koloneli i ngarkuar me procedurën urdhëroi që të hiqej batanija, me qëllim që dëshmitarët dhe korrespondentët e aleatëve të shihnin vetë se Gëringu kishte vdekur. Ushtria nuk dëshironte që të nxirrte krye ndonjë legjendë se Gëringu kish arritur të arratisej.
Kur hoqën batanijen, u shfaq Gëringu me pizhama mëndafshi të zi, me një bluzë ngjyrë blu mbi to, dhe kjo ishte e lagur, me sa duket si rezultat i përpjekjeve të doktorëve për ta risjellë në jetë.
Fytyra e këtij krimineli të shekullit të njëzetë ishte ende e shofrmuar nga dhimbja e momenteve të fundit në agoni. E mbuluan me shpejtësi dhe ky komandant nazist lufte humbi prapa një perdeje të errët, në faqet më të zeza të historisë.
