Ekrem Buğra Ekinci
Haremët dhe eunukët janë ndër çështjet më të çuditshme të jetës së dikurshme orientale. Disiplina e haremit, ku ishte e pamundur të ndeshje qoftë edhe një mizë mashkullore, trajtohej nga eunukët. Falë tyre, pallati nuk u bë dëshmitar as edhe i një skandali të vetëm në gjashtë shekuj
Shtëpitë e botës orientale kishin një pjesë të quajtur “harem”, ku jetonin vetëm gratë, dhe çdo mashkull i huaj ndalohej të hynte. Kishte disa shërbëtorë që merreshin me disiplinën në harem dhe kontaktin e tij, me botën e jashtme. Këta persona, eunukë të zinj, përbënin një nga çështjet më të çuditshme në histori.
Rruga Afrikë-Stamboll
Duhet të sqarohet se punësimi i eunukëve nuk është një praktikë unike për osmanët: Është parë gjithashtu në Romë, Bizant, Kinë, Egjipt dhe Iran, së bashku me pallatet dhe shtëpitë Abbaside dhe Seljuke. Osmanët thjesht ë huazuan këtë traditë. Shërbëtorët eunukë ishin gjithashtu të punësuar në disa manastire të krishte dhe koret e kishave.
Nga shekulli i pestë deri në fillimet e shekullit të 20-të, fëmijët e varfër dhe të talentuar në Europë kastroheshin, për ta bërë zërin më të ashpër para pubertetit. Morechi, i fundit i këtyre sopranove meshkuj të quajtur Castrato, vdiq në vitin 1922. Eunukët ishin shërbëtorë të cilët lindnin pa një organ mashkullor ose u pritej.
Fiset afrikane ua prisnin organet mashkullore armiqve të tyre dhe i shisnin si skllevër, si shenjë e fitores dhe për t’i shtyrë drejt shfarosjes. Kishte edhe skllevër të zinj që trajtoheshin në të njëjtën mënyrë, pasi binin në duart e njerëzve të pamëshirshëm.
Megjithatë, brenda kufijve të tokave osmane, ishte e ndaluar që të priteshin organet, edhe për kafshët, në përputhje me ligjin islamik. Në të vërtetë, dënimet e ashpra që u jepeshin atyre që e bënin këtë gjë, vihen re në një dekret të sulltanit, të vitit 1715.
Haremi dhe disiplina
Eunukët e zinj të pallatit jetonin në një suitë ngjitur me haremin, vendbanimin e sulltanit. Kjo nuk shkelte ligjet fetare, kur ata hynin në harem herë pas here. Islami nuk lejon që gratë muslimane të bashkëveprojnë me burrat e familjes, pa e veshur hixhabin. Megjithatë, fëmijët dhe eunukët nuk mbulohen nga ky rregull. Ky rregull, megjithatë, nuk vlen për jariyahs (skllave femra dhe zonja në pritje). Megjithatë, eunukët nuk hynin në harem; përkundrazi, ata e kryenin misionin e tyre me udhëzimet që i jepnin nga jashtë derës.
Nëse ndonjë lajm duhej të përcillej tek sulltani pasi ai futej në harem, eunuku informohej për situatën dhe ai e përcillte mesazhin tek sulltani nëpërmjet jariyah, e cila kujdesej për kostumet e sulltanit atë ditë. Eunukët ishin ndër ata që kishin privilegjin të takonin sulltanin sa herë që donin, që ishte një privilegj i cili i mohohej vezirit të madh dhe madje edhe anëtarëve të familjes. Prandaj, ata ishin në pozitë të lartë.
Eunukët merreshin edhe me kontaktin e haremit me botën e jashtme. Nëse në harem nevojitej një doktor, mjeku sillej nga eunuku. Nëse duheshin dru, i sillte eunuku. Nëse njerëzit e haremit dilnin për një shëtitje, ata shoqëroheshin nga një eunuk. Falë punësimit të eunukëve në pallatin osman, gjatë 600 viteve, nuk pati as edhe një skandal të vetëm, si ata që ndodhnin në pallate në Evropë.
Duke parandaluar hyrjen në harem të njerëzve të tjerë, eunukët gjithashtu ruanin sulltanin dhe familjen e tij. Gjatë një grushti pallati, Sulltan Mehmedi IV u shpëtua nga një eunuk i quajtur “Sulejman Aga”, i cili e nxorri atë nga pallati. Sulltani Mahmud II u iku rebelëve që hynë në pallat, me ndihmën e dy eunukëve të quajtur “Izas” dhe “Amber”.
Ndërsa turqit e rinj po plaçkitnin pallatin pas rrëzimit të Sulltan Abdulhamidit II, eunuku i tij, “Cevher Aga”, nuk tregoi vendndodhjen e fshehtë të thesareve të pallatit, gjë që i kushtoi jetën.
Bamirës
Eunukët ishin jashtëzakonisht delikatë dhe njerëz fetarë. Midis tyre, disa ishin të talentuar në dije, poezi dhe muzikë. Ata bisedonin me sulltanë dhe i argëtonin me vëzhgime të mprehta.
Një nga eunukët e Sulltan Hamidit, Abdulgani Aga, ishte një bibliofil i vërtetë. Rreth 300 libra që ai dhuroi janë të pranishëm në Bibliotekën Süleymaniye, dhe të gjitha ato janë në formë dorëshkrimi. Për më tepër, bamirësitë e tyre kanë mbijetuar deri sot. Xhamia Abbas Aga në Beshiktash, Xhamia Mehmed Aga në Fatih, Xhamia Cafer Aga në Kadıköy dhe Xhamia Beshir Aga në Babıali janë të gjitha donacione nga eunukët. Gjithashtu Xhamia Aga në Bejuglu u ndërtua nga shefi eunuk i haremit, Hüseyn Aga.
Beshir Aga, një nga eunukët e Sulltan Mahmudit, ishte ndër eunukët më të famshëm.
Fundi i eunukëve
Kishte kalorës të suksesshëm midis eunukëve të bardhë dhe të zinj. Ata zhvillonin gara midis tyre duke luajtur “cirit” dhe “çevgen”. Bashkë me mbylljen e Shkollës së Enderunit gjatë kohës së Sulltan Mahmudit II (1808-1839), eunukët e bardhë u bënë thjesht histori.
Së bashku me heqjen e kalifatit dhe mërgimin e dinastisë osmane, eunukët dhe jariyahs u larguan nga pallati. Eunukët u organizuan mjaftueshëm për të krijuar një fond ndihme, dhe kështu, ata ishin në gjendje të ndihmonin njëri-tjetrin në ato kohë të vështira.
Sulltani Abdulhamid II kërkoi për të afërmit e Nadir Agait, i cili ishte skllav në Kenia kur ishte fëmijë dhe u bë një nga eunukët e sulltanit që u dallua për inteligjencën, delikatesën, karakterin dhe kualifikimet e tij. Edhe me ndihmën e perandorit të Etiopisë, megjithatë, ai nuk mund të merrte ndonjë informacion.
Pas largimit të tij nga pallati, Nadir Aga bleu një kopsht në lagjen Göztepe me paratë që kishte kursyer. Duke mbarështuar lopët e Krimesë, Nadir Aga nxorri qumështin me shishe për herë të parë në tregun turk dhe fitoi para gjatë gjithë jetës së tij në këtë mënyrë. / Daily Sabah – Bota.al
