Një ngjarje që kaloi pothuajse pa u vënë re ishte vendimi i orkestrës dhe korit të Odessa-s për të kënduar në shesh “Va’ Pensiero” të Nabucco, të Verdit. Mesazhi ishte shumë i qartë: kori nostalgjik i të internuarve dhe skllevërve hebrenj në Babiloni i referohej luftës së italianëve kundër forcës pushtuese austriake, ndërsa objektivi ishte qartësisht agresori rus. Pse të merrni frymëzim nga Eksodi dhe të shkoni kaq larg në histori për të shprehur dëshirën tuaj për liri? Michael Walzer në esenë e tij “Eksodi dhe revolucioni”, shkruan se historia e çlirimit të popullit hebre nga Egjipti është bërë paradigma e çdo revolucioni: revolucioni i Spartakut dhe ai i skllevërve zezakë në SHBA që transformuan vendin ( e famshme kënga “Go Down Moses”, e krijuar saktësisht atëherë).
Mund të jetë interesante të krahasohet me atë që u përpoq të bënte në 1825, Car Nikolla I, i cili – nga frika se revolta e Dhjetorit që ai shtypi mund të merrej si model – u përpoq më kot të fshinte kujtesën e saj nga librat: mbi këtë histori Lev Tolstoy u frymëzua për romanin “Ringjallja”.
Historia e treguar në Bibël i përket gjithë botës perëndimore dhe është bërë referencë për luftën për lirinë nga vuajtjet dhe shtypja: edhe gjuha e përdorur dhe fazat e luftës për çlirim shprehen me të njëjtat fjalë të përdorura nga Bibla: ikja nga Egjipti, besëlidhja e Sinait për të marrë urdhëresat, udhëtimi në shkretëtirë për të mbërritur më në fund në tokën e premtuar. Nëse kjo histori nuk do të ishte transmetuar me shkrim dhe gojarisht, ajo nuk do të ishte një frymëzim për shoqërinë perëndimore sot: hebrenjtë e kujtojnë këtë ngjarje me festën e Pashkëve: protagonistët e ceremonisë që shoqëron darkën e Pashkëve janë fëmijët, të cilëve u është besuar detyra për të përcjellë mesazhin e lirisë tek brezat e ardhshëm.
Ky është mesazhi që Bibla dëshiron të na përcjellë duke treguar këtë histori: një popull nuk ekziston nëse nuk është në gjendje të ushtrojë lirisht rolin e tij në histori. Kur është e nevojshme, ne duhet të luftojmë për liri dhe të investojmë të gjitha burimet e nevojshme (edhe armë nëse nuk ka zgjidhje tjetër).
Faraoni egjiptian ishte në krye të fuqisë më të madhe të kohës, e cila ishte fajtore për tentativën e gjenocidit ndaj të gjithë fëmijëve hebrenj: në procesin e çlirimit, Moisiu provoi disa herë rrugën e dialogut dhe vetëm pas refuzimeve të vazhdueshme për të pranuar një kompromis, kriza i bëri hebrenjtë të iknin dhe “mbyti” Egjipti. Për t’i dhënë kuptim çlirimit nga Egjipti, operacioni duhej të përfundonte: ishte e nevojshme që popullsia e skllevërve të piqej dhe të bëhej vërtet e lirë dhe të merrte një ligj që rregullonte ekzistencën e tyre. Ky proces zgjati dyzet vjet, deri në zhdukjen e brezit që kishte vuajtur nga skllavëria dhe që mbante mbi vete plagët e skllavërisë: më tej përgatitja dhe një marshim i gjatë në shkretëtirë, në tokë të askujt dhe të të gjithëve, ku të mund të formohej karakteri i një kombi të ri, duke i dhënë atij një ligj dhe vlera mbi të cilat bazohet identiteti.
Një person ose një komunitet që sulmohet ka për detyrë të mbrohet me armët që disponon dhe me të gjitha ato që mund të marrë. Megjithatë, rezistenca hebreje nuk u kufizua kurrë vetëm në përdorimin e armëve. Rreziku është të bësh luftën qendrën mbi të cilën vendoset identiteti dhe jo të kesh një projekt alternativ.
Prandaj, ata që kërkojnë të mos investojnë në armë, duhet të kenë forcë të kërkojnë investime proporcionale në fushën e arsimit dhe kulturës me projekte të besueshme. Kushdo që merret me fushën e kulturës e di se kultura është finalja e të gjitha investimeve. Edhe investimet në armë nuk do të jenë të dobishme nëse nuk shoqërohen me një propozim që përfshin ndërhyrje të reja në fushën e arsimit, kulturës dhe universiteteve. Pèsach është festa e çlirimit, e cila manifestohet si festë e lirisë: fjala Pèsach (Pashkë) e ndarë në dy pjesë – Pè dhe Sach – do të thotë goja që flet. Moisiu ishte në gjendje të shpallte para faraonit të drejtën e “skllevërve” për të folur lirshëm përpara mbretit egjiptian.
Sipas rrëfimit biblik, përdorimi i fjalës e karakterizon njeriun në lidhje me qeniet e tjera dhe është shprehje e urtësisë hyjnore: ajo është e shenjtë dhe duhet përdorur me mençuri. Prandaj, ne e kuptojmë pse, siç argumenton Walzer, Eksodi me të gjitha mesazhet e tij është rrënja dhe paradigma e çdo lëvizjeje revolucionare. / La Repubblica – Bota.al
