Pavarësisht nëse është ideja e një hordhie barbarësh, që kalon nëpër një kontinent të sunduarpër shekuj nga romakët, apo konceptit se shkenca dhe artet pësuan një ngrirje 300-vjeçare, koncepti i Epokave të Errëta ka nxitur gjithnjë imagjinatën e studiuesve.
Në fakt, një pjesë e madhe e asaj që e bën të errët atë epokë për sytë modernë, është mungesa relative e informacionit të mbijetuar. Por ajo që nuk dimë, ka qenë gjithmonë të paktën po aq interesante sa ajo që dimë.
A ekzistonte vërtet Mbreti Artur, dhe a i dërgoi ai kalorësit e tij në kërkim të Kupës sëShenjtë? A ka ekzistuar një hero legjendar i quajtur Beowulf dhe kur, dhe prej sa kohësh para se të paraqitej dorëshkrimi më i vjetër i mbijetuar i njohur në afërsisht në shekullin X-të?
Origjina e termit “Epoka e Errët” është vetë paksa e errët në të dhënat historike që përmban. Por ky term u përdor në kontrast me lavdërimet e shumta ndaj arritjeve të mëdha kulturore të perandorive greke dhe romake, krahasuar me njohuritë dhe kulturën që ekzistonte pas rënies së tyre.
Ky koncept vazhdoi në Epokën e Iluminizmit, kur shumë studiues të asaj kohe treguan arritjet e mëdha arkitektonike të romakëve, dhe i krahasuan ato me një rikthim në strukturat më të thjeshta prej druri të periudhës që pasoi, thotë Alban Gautie,profesor i historisë mesjetare në Universitetin e Kaenës në Francë.
Ai beson se ky term ka ende kuptim të përdoret, pasi ndërsa Romakët ishin mbajtës të shkëlqyer të shënimeve, duke filluar nga shekulli i V-të dhe për disa qindra vjet,tekstet
dhe dokumentet historike janë relativisht të pakta. “Është një errësirë e madhe për historianët. Ata e kanë tepër të vështirë t`a kuptojnë se çfarë ka ndodhur”–thotë ai.
Por Gautie tregon përjashtime të dukshme. Pasi ra perandoria romake, duke marrë me vete shumë prej institucioneve të saj, të tilla si shkolla laike, Kisha Katolike ndërhyri për të siguruar një formë të mësuari përmes bursave në shumë pjesë të Evropës.
“Kisha në Evropën perëndimore dhe të gjitha rajonet në veri të Mesdheut, bëhet elementi më i madh i stabilitetit”- thotë ai. Murgjit punuan për të kopjuar pjesën më të madhe të literaturës dhe teksteve shkencore të periudhës romake, dhe në një shkallë më të vogël të periudhës së artë të Greqisë së Lashtë.
“Sigurisht që ata kishin një axhendë fetare, por për t`a çuar përpara atë duhej të mësonin latinisht. Njohja e gramatikës latine, do të thoshte fitimi i njohurive dhe mësimeve nga tekstet latine”- shton historiani francez. Ndërkohë, në Angli, mungesa e shumë punimeve të shkruara që datojnë në këtë periudhë, nuk nënkupton se shoqëria ishte e papunë.
Në fakt, disa nga personazhet legjendarë të Anglisë u shfaqën pikërisht në këtë periudhë. Në atë që i atribuohet një poeti uellsian të shekullit VI-të, vjen referenca më e hershme e njohur mbi monarkun më të famshëm heroik të Anglisë, në një formë krahasimi.
Poeti përshkruan një luftëtar që vrau shumë njerëz, por vë në dukje se ky luftëtar “nuk ishte Arturi, thotë Bryajan Perkins, profesor në Universitetin e Oksfordit dhe autor i librit “Rënia e Romës dhe fundi i qytetërimit”.Një tipar tjetër i zakonshëm i lidhur me Epokën e Errët është mungesa relative e arkitekturës monumentale.
Qytetet nuk ndërtuan më struktura të mëdha prej guri. Dhe përkeqësimi i ngadaltë i infrastrukturës romake siç ishin ujësjellësit, ka të ngjarë të ketë pasur efekt në cilësinë e jetës në qytete, thotë Gautie. Në atë periudhë, popullsia e qyteteve kryesore si Roma dhe Kostandinopoja u tkurr ndjeshëm.
Por nga ana tjetër Gautie beson se jeta në fshat mund të ishte përmirësuar, sidomos në ishujt britanikë. Gjatë periudhës romake, fermerët duhej të paguanin taksa të rregullta për të mbështetur perandorinë. Por kur administrata romake u shpërbë, barra tatimore ka të ngjarë të jetë ulur.
“Qytetet ishin më të vogla. Kishte më pak nevojë që fermerët të prodhonin dhe të punonin shumë, në mënyrë që të ushqenin qytetet”-thekson ai. Por Perkins thotë se provat arkeologjike sugjerojnë mungesë burimesh dhe mallrash për njerëzit e thjeshtë.
Në vitin 450, provat e sendeve të thjeshta të përditshme si monedhat, qeramika apo tjegullat eçative u zhdukën kryesisht në shumë pjesë të Evropës, dhe nuk u gjetën më afërsisht deri në vitin 700.
Por mbi pretendimet, se shoqëritë në atë kohë bënë hapa prapa sa i përket shkencës? Ndërsa është e vërtetë që Evropa Perëndimore nuk dëshmoi aq shumë arritje në teknologji ose shkencë në Epokën e Errët sa do të shfaqet më vonë, ato mangësi u kompensuan nga një shpërthim në kulturë dhe arsim në Mesdheun jugor, me kalifatët e parë islamikë.
Vetë Evropa pati disa arritje teknologji praktike, siç janë mullinjtë me ujë. Për sa i përket të mësuarit, Isidori nga Sevilja, një kryepeshkop dhe studiues, krijoi një enciklopedi të njohurive klasike, shumica e të cilave do të humbiste.
Ndërsa Epoka e Errët mund të ketë filluar me rënien e Perandorisë Romake, periudha Mesjetare, rreth fundit të shekullit VIII, nis të shohë ngritjen e udhëheqësve të tillë si Karli i Madh në Francë, mbretërimi i të cilit bashkoi pjesën më të madhe të Evropës dhe garantoi vazhdimësinë, nën kujdesin e Perandorisë së Shenjtë Romake.
Megjithëse shumica e studiuesve do të pajtoheshin se të ashtuquajturat Epoka të Errëta përfaqësojnë një periudhë të veçantë në pjesën më të madhe të Evropës, shumë nga supozimet që e bënë të njohur këtë term për herë të parë, nuk janë më të vlefshme.
E njëjta gjë vlen edhe për më këmbëngulësit se ajo periudhë karakterizohej nga dhuna dhe mjerimi.
