Nga Paul D. Miller
Lufta në Afganistan është shumë e rëndësishme dhe Presidenti Donald Trump mund ta fitojë atë. Përkundër shqetësimeve të tjera të administratës Trump, ai ka mundësinë të shmangë gabimet e paraardhësve të tij dhe të sjellë luftën në një përfundim të vonuar në mënyrë ende të suksesshëm. Por kjo do të kërkonte më shumë sesa një vendosje të vogël shtesë të trupave që administrata po shqyrton.
Lufta është e rëndësishme, sepse al Kaeda nuk është mundur dhe është ende një kërcënim për sigurinë kombëtare të SHBA-ve. Amerikanët janë të shqetësuar në mënyrë të kuptueshme për Shtetin Islamik dhe për luftën në Siri, e cila ka mbuluar në errësirë al Kaedën dhe luftën në Afganistan që nga viti 2014. Por ngritja e ISIS nuk e bën këtë të fundit më pak të rrezikshëm. Al Kaeda dhe bashkëpunëtorët e saj mbeten të përkushtuar për të sulmuar interesat e SHBA-ve dhe Shtetet e Bashkuara.
Në fakt, Al Kaeda ka pothuajse perspektiva afatgjata më të mira se shteti islamik. Në vitet e pakta të ekzistencës, shteti islamik ka arritur të bëjë armiq Iranin, Rusinë dhe Shtetet e Bashkuara, me një qasje diplomatike jashtëzakonisht të paepur, që garanton humbjen e saj eventuale. Al Kaeda, në të kundërt, ka arritur të mbijetojë, metastazojë dhe të krijojë lëvizje të reja për 25 vjet.
Përveç kësaj, lufta në Afganistan është një provë e rëndësishme e udhëheqjes së SHBA-ve, besueshmërisë dhe dhënies së zgjidhjes. Shtetet e Bashkuara nënshkruan dy marrëveshje strategjike të partneritetit me afganët – në 2005 dhe 2012 – dhe një marrëveshje dypalëshe të sigurisë në 2013 duke parashikuar një partneritet dhjetëvjeçar të sigurisë. Funksionarët amerikanë nga të dyja partitë kanë kaluar mbi 15 vjet duke premtuar se do të qëndrojnë pranë afganëve në luftën e tyre.
Nëse Shtetet e Bashkuara largohen me shpejtësi nga Afganistani, nëse trupat e SHBA-së tërhiqen para se forcat afgane të sigurisë të mund të luftojnë në mënyrë të pavarur dhe nëse Talebanët më pas marrin kontrollin e të gjithë ose të një pjese të vendit – ata do t’i japin strehë të sigurt al-Kaedës dhe xhihadistëve të tjerë. Për më tepër, kjo do të dëmtojë kredibilitetin e aleancave të tjera të Amerikës dhe qëndrimin e saj parandalues. Kjo do të rezultojë në dëmtime që bota nuk mund të përballojë, ndërsa presidenti rus Vladimir Putin duket i vendosur në testimin e vendosmërisë së SHBA-ve në Evropë dhe shfrytëzimin e ndarjeve në aleancën e NATO-s.
Lufta ende mund të fitohet – në kuptimin që Shtetet e Bashkuara ende mund të përmbushin objektivat e saj strategjikë më të rëndësishëm. Aspiratat e larta për Afganistanin që mbizotëronin nga viti 2001 deri në vitin 2004 nuk janë të arritshme, sepse Shtetet e Bashkuara kurrë nuk humbën një mundësi për të bërë një gabim. Ish-presidenti George W. Bush gaboi duke insistuar në një qasje të lehtë ndërhyrjeje që pa dashje krijoi një vakum të qeverisjes dhe sigurisë. Boshllëku i pushtetit në Afganistanin rural më pas lejoi talebanët të riorganizohen dhe të fillojnë kryengritjen e tyre në vitin 2005.
Ish-Presidenti Barak Obama mbështeti ndryshimet që Bush bëri gjatë dy viteve të fundit në detyrë dhe me të drejtë shtoi praninë ushtarake të SHBA-ve dhe ndihmën civile për rindërtim në rajon. Por ai e dëmtoi politikën e tij duke njoftuar tërheqjen e trupave të SHBA-së në një moment të paracaktuar. Tërheqja e tij sinjalizonte për talebanët që thjesht mund të prisnin amerikanët – të tërhiqeshin. Kjo qasje gjithashtu u dha zyrtarëve afganë një nxitje për të mbrojtur interesat e tyre, me pasoja të dëmshme për përpjekjet e ndërtimit të shtetit.
Administrata e Trump ka trashëguar luftën më të gjatë në historinë e SHBA-ve dhe atë që populli amerikan ka iniciuar deri diku. Ka kaluar kaq shumë kohë, që disa ekspertë të politikës së jashtme e kanë ndjekur vazhdimisht luftën për gjithë kohëzgjatjen e saj. Si rezultat, pak njerëz kanë sfondin ose perspektivën e duhur historike për të vlerësuar përparimin ose perspektivën e luftës. Kritikët nganjëherë pohojnë se nëse Shtetet e Bashkuara nuk kanë arritur të fitojnë luftën deri tani, ajo duhet të jetë e pamundur. Çfarë nuk ka provuar Shtetet e Bashkuara gjatë 16 viteve të fundit që mund të provohet sot me shumë gjasa?
Shtetet e Bashkuara nuk kanë dhënë asistencë adekuate ushtarake, asistencë civile, as kohë dhe durim që u nevojiten atyre për t’u marrë. Bush ishte i gatshëm të jepte luftës gjithë kohën dhe durimin që nevojitej, por jo trupat e mjaftueshme ose para për rindërtim; Obama bëri të kundërtën. Trump tani ka mundësinë t’i bëjë të dyja.
Për fat të mirë, lufta nuk kërkon 100,000 trupa që SHBA vendosi në Afganistan nga 2010 në 2012. Shtetet e Bashkuara kanë arritur të formojnë dhe të ndërtojnë një forcë afgane të sigurisë prej rreth 350,000 ushtarë dhe policë. Mbajtja e këtyre trupave në terren do të kërkojë rreth 6 deri në 8 miliardë dollarë ndihmë amerikane në vit për një të ardhme të pacaktuar – çmim i lirë në krahasim me koston e vendosjes së trupave amerikane në gjysmën gjeografike të botës dhe një çmim i ulët për interesat e sigurisë kombëtare në rrezik.
Ato trupa afgane ende kanë nevojë për trajnuesit e SHBA-ve dhe mundësit për të ofruar aftësi kyçe si logjistika, inteligjenca, përkrahja ajrore, evakuimet mjekësore dhe komunikimet. Sa trupa amerikane duhet të jenë në Afganistan? Kjo varet nga misioni i tyre. Gjenerali John Allen i tha Komitetit të Shërbimit të Armatosur të Senatit në shkurt se ai kishte nevojë për “disa mijëra më shumë” se sa 8,400 trupa aktualisht të dislokuara. Nëse trupat e SHBA-së janë të kufizuara – siç janë aktualisht – për të trajnuar forcat afgane të sigurisë dhe për të kryer operacione kundër terrorizmit, diçka në afërsi të 10,000 deri në 15,000 mund të jetë e përshtatshme. Kjo duket të jetë ajo që administrata Trump po shqyrton aktualisht.
Ndoshta kjo nuk mjafton. Trupave të Shteteve të Bashkuara duhet t’i jepet një mision i tretë: sigurimi i mbështetjes për përpjekjet kundër-kryengritëse rurale të afganëve. Pa përpjekje të tilla, lufta do të mbetet në bllokim. Me përpjekje të tilla, siç është programi për stabilitetin e fshatrave dhe programet e tjera të sigurisë dhe policisë rurale që ushtria amerikane ka provuar në vitet e fundit, afganët bënë përparim të dukshëm kundër talebanëve. Gjenerali David Barno, i cili komandonte trupat amerikane në Afganistan nga viti 2003 deri më 2005, vlerësoi se një forcë afatgjatë e qëndrimit prej 25,000 deri në 35,000 trupa do t’i mundësonte Shteteve të Bashkuara të kryejnë gamën e plotë të misioneve të kërkuara jo vetëm për të stabilizuar por edhe për të ndihmuar afganët që më në fund të fitojnë.
Së fundi, administrata Trump ka nevojë të rrisë ndjeshëm ndihmën civile të SHBA-së për përpjekjet e shtet-ndërtimit në Afganistan. Një qeveri e qëndrueshme është një parakusht thelbësor për tërheqjen e SHBA-ve. Duke lënë prapa një shtet të dobët dhe të korruptuar afgan është një recetë për paqëndrueshmërinë e përjetshme dhe dhunën politike, dhe thjesht vazhdon vakumin e qeverisjes që i mundësoi kryengritjes talebane nga e cila lindi në radhë të parë. Megjithëse kritikët në mënyrë të pashmangshme paralajmërojnë për rreziqet e ndezura të ndërtimit të kombit, është e paqartë se cila rrugë për fitore dhe tërheqje ekziston që nuk përfshin një qeveri stabile afgane.
Shumica e vëzhguesve të rastit mund t’ju falet për besimin e tyre se Shtetet e Bashkuara kanë derdhur para pafund poshtë në një gropë si Afganistani, pa asnjë efekt. Kjo nuk ndihmon dhe mediat përsërisin figurën mashtruese që SHBA-të ka shpenzuar mbi një trilion dollarë në luftë. Pothuajse të gjitha këto para janë shpenzuar në operacionet ushtarake në vazhdim, e cila është normale në kohë lufte dhe nuk kontribuon drejtpërdrejt në ndërtimin e shtetit.
Një sasi, shumë më e vogël – rreth 117 miliardë dollarë – është shpenzuar për ndihmën e huaj. Këto para janë shpenzuar mbi 16 vjet. Në bazë të frymës për çdo vit, Afganistani renditet si një mision mesatar ose nën mesatar i rindërtimit dhe stabilizimit në krahasim me operacione të ngjashme, si Bosnja ose Kosova. Dhe rreth dy të tretat e këtyre parave u shpenzuan për ndërtimin e ushtrisë dhe policisë. Nga shuma relativisht e vogël e parave të dedikuara për qeverisje dhe zhvillim, shumica kanë shkuar drejt aktiviteteve të profilit të lartë, si zgjedhjet kombëtare, operacionet kundër narkotikëve dhe rrugë.
Donatorët preferojnë të shpenzojnë para për projekte të mëdha dhe të bollshme. Puna e ngadaltë, e lodhshme dhe e pakuptimtë e trajnimit të burokratëve, procedurat e rikonceptimit të politikëbërjes, investimi në edukimit bazë, organizimi i të dhënave të tokës dhe pagimi i gjyqtarëve është sendi i vërtetë i ndërtimit të shtetit. Përkundër 16 viteve premtimesh, konferencave të donatorëve dhe planeve të politikave për të bërë këtë lloj pune, bashkësia ndërkombëtare ka shpenzuar shumë pak para në ndonjë prej tyre. Nuk është çudi që qeveria afgane është ende një nga më pak të aftat dhe më të paaftat në botë.
Lëvizja e administratës Trump drejt rritjes së pranisë së trupave të SHBA-ve në Afganistan është një shenjë e mirëpritur. Trump duhet të shkojë më tej. Shtetet e Bashkuara duhet të ndryshojnë misionin e trupave të SHBA-së për të përfshirë mbështetjen për përpjekjet e afganëve kundër rebelimeve të militantëve, të vendosin forca të mjaftueshme për të thyer pengesën e talebanëve, të shpenzojnë paratë e nevojshme për të mbajtur ushtrinë afgane në terren dhe për të ngritur një përpjekje serioze për ndërtimin e një shteti serioz.
Asnjë nga këto opsione të politikave nuk janë politikisht të pamundura ose të vështira nga ana fiskale. Lufta është çelësi për një numër interesash të sigurisë kombëtare të Amerikës në Azinë Jugore, Lindjen e Mesme dhe në mbarë botën. Dhe, për të qenë i sinqertë, fitimi i një lufte është më popullore se të humbasësh një. Për një administratë që ballafaqohet me skandale dhe vlerësime të ulëta miratuese, vendosja e një fitore në listën e saj do të ishte një vendim i lehtë./Përkthyer nga Lexo.al – Foreign Policy/
